О малой родине


"З нас кожны мае вечаровы сум
пад ліпамі дуплястымі хаціны...
З нас кожны мае светлую ад дум
як і жыццё адну навек Радзіму"

Генадзь Пашкоў

Чашники

В XVI веке Чашники входили в Полоцкое воеводство Великого княжества Литовского. Это было небольшое поселение на реке Улла. Вот как описывали расположение населенных пунктов московские писцы: “А Чашникских сел по сю сторону Чашнич от Полоцка дорогою налево”. Происхождение названия местная этимология связывает с чашным (гончарным) промыслом. Была в своё время при дворах знатных вельмож и такая должность – чашники, слуги, которые подносили чашу.

Название городка упоминается в сведениях, которые были не на пользу России в Ливонской войне 1558-1583 годов. В 1564 году на полях Иванских неподалеку от Чашник были разбиты русские войска во главе с князем Шуйским, в 1567 году – во главе с князем Палецким. Видно, поэтому по приказу царя Ивана IV Грозного на правом берегу Уллы был построен укрепленный замок. В 1580 году король Стефан Баторий принимал в Чашниках посланника с письмом от Ивана Грозного.

Поселение, которое принадлежало сначала князьям Лукомским, с конца XVI века переходит к Кишкам, Сапегам, Потоцким, Володковичам. В XVII веке Чашники – торговое местечко, в 1633 году на 109 домов приходилось 16 магазинов. В XVIII веке получает дальнейшее развитие (строятся пристань, мастерские по изготовлению торговых судов – стругов). Во второй половине века, когда экономическая жизнь городков еще более активизируется, а в некоторых из них несколько раз в год проводятся большие ярмарки, различные торговые привилегии были даны и Чашникам. В 1791 году местечко становится центром Полоцкого воеводства.

С 1793 года Чашники в составе России, местечко Лепельского уезда. В Отечественную войну 1812 года здесь произошла битва русских войск с корпусом маршала Удино.

Во второй половине XIX века начинается строительство небольших предприятий, расширяется территория городка за счет застройки его южной и восточной частей. В 1897 году в нем насчитывалось более 4,5 тыс. жителей, 703 жилые здания, лечебница, аптека, 2 народных училища. Работали в это время пивоварные и кожевенные предприятия, в 1880 году вступила в строй бумажная фабрика. Было открыто городское училище, которое в 1913 году преобразовано в высшее начальное. Главными занятиями жителей были торговля, ремесла, земледелие.

Советская власть в Чашниках установлена в ноябре 1917 года. В 1924 году Чашники становятся районным центром, в 1925 году, когда здесь прошла железная дорога, - железнодорожной станцией, в 1938 году – городским посёлком, с 1966 года – город.

В годы Великой Отечественной войны, с 5 июля 1941 по 27 июня 1944 года Чашникский район оккупирован немецко-фашистскими захватчиками. За годы войны в районе было сожжено 2440 дворов, уничтожению подверглось 187 населенных пунктов. В мае 1943 года погибла деревня Стайчевка. Фашисты уничтожили 26 мирных жителей и все 10 домов. В сентябре 1943 года сожжена деревня Красное утро, в октябре 1943 года сожжено 17 домов в поселке Беларусь. Были сожжены деревни Яриново, Вишенки, Асташово. В годы войны были уничтожены жители еврейской национальности в деревнях Лукомль, Черея, Краснолуки, в местечке Чашники.

Герб и флаг города Чашники

Герб города Чашники учрежден Указом Президента Республики Беларусь № 36 от 20 января 2006 г.20 января 2006 года.
Автором герба являются В.В.Кораблин, С.М. Мефодьев.

Описание:

Хоругвь (от православ. хоrǫgу «знамя, стяг») — религиозное знамя с образом Иисуса Христа, Богородицы или святых. Используется в Православной и Восточнокатолических церквах, являясь символом победы над смертью и дьяволом, используется на торжественных церковных праздниках.

Символизм:
Белый цвет в геральдике олицетворяет чистоту помыслов.
Жёлтый цвет в геральдике обозначает богатство и власть.
Красный цвет в геральдике символизирует мужество и отвагу.
Зеленый цвет в геральдике является символом роста и жизни.
Замок в геральдике символизирует защиту, мужество. Крепость также олицетворяет деревянную крепость, возведённую по приказу Иоанна Грозного в 1567 году.

Флаг города Чашники был утверждён 2 июня 2009 года.

Описание:
«Флаг города Чашники представляет собой прямоугольное полотнище с соотношением сторон 1:2, состоящее из трёх частей. Центральная часть полотнища белого цвета с бело – зеленой каймой, изображена в виде острия, расположенного горизонтально вершиной влево, верхняя и нижняя части – красного цвета. В древковой части белого острия размещено изображение герба города Чашники.»

ИСТОРИЯ В ЦИФРАХ

В 9-5 тысячелетиях до н.э. - на территории района появились первые поселения людей
XII в. – на территории современного района образовалось удельное Лукомское княжество
XIV в. – возникло удельное Черейское княжество
1475 г. – основан Черейский базыльянский монастырь
1504 г. – первое письменное упоминание о Чашниках
26 января 1564 г. – произошла Чашникская битва на реке Улле во время Ливонской войны
1568 г. – вторая Чашникская битва между войсками ВКЛ и Московского государства
XVI в. – возведена Троицкая (Белая) церковь
1660 г. – Черейская битва, которая закончилась победой войск Речи Посполитой
1772 г. – Чашники становятся центром Полоцкого воеводства
1791 г. – Чашникам присвоен статус города
1793 г. – Чашникская земли вошла в состав Российской империи
1797 г. – началось строительство канала Березинской водной системы
октябрь 1812 г. – произошла битва под Чашниками русских войск с корпусом маршала Удино
1864 г. – открылись народные училища в Чашниках и Коптевичах
1872 г. – начал работу Чашникский спиртзавод
1886 г. – началось строительство бумажной фабрики “Скина”
1912 г. – Чашники посетил Янка Купала
ноябрь 1917 г. – в районе установилась Советская власть
1917 г. – открытие отдела ЗАГСа райцентра
1919 -1924 гг. – территория современного района находилась в составе РСФСР
17 июля 1924 г. – образован Чашникский район
1924 г. – восстановила работу бумажная фабрика “Красная звезда”
1926 г. – начало работать торфопредприятие “1 Мая”
1927 г. – открылась врачебная амбулатория
13 декабря 1930 г. – вышел первый номер газеты “Путь социализма”
1940 г. – началось строительство Лукомльской межколхозной гидроэлектростанции
июль 1941 г. – район оккупирован немецко-фашистскими захватчиками
28 августа 1942 г.- создана Чашникская партизанская бригада “Дубова”
июнь 1944 г. – Чашникский район освобожден от немецко-фашистских захватчиков
1947 г. – возобновлено строительство Лукомльской межколхозной гидроэлектростанции
1950 г. – получена первая электроэнергия
1962 г. – упразднён Чашникский район, территория введена в состав Бешенковичского района
1964 г. – началось строительство Лукомльской ГРЭС
январь 1965 г. – восстановлен Чашникский район
декабрь 1965 г. – указом Президиума Верховного Совета БССР поселку энергетиков дано название Новолукомль
1967 г. – открылась Новолукомльская детская музыкальная школа
1969 г. – сдан в эксплуатацию первый энергоблок Лукомльской ГРЭС
1972 г. – создана агитбригада «Колосок» Чашникского ГДК. В 1985 г. присвоено звание «народный». Сейчас работает как народной театр миниатюр.
1972 г. – на фабрике «Красная Звезда» внедрена научная система управления качеством выпускаемой продукции, 2 видам выпускаемой бумаги присвоен «Знак качества»
1975 г. – в Чашникской СШ №1 установлена мемориальная доска в честь бывших учеников: Героев Советского Союза Л.В. Буткевича, Я.Г. Новицкого, С. Ф. Пшонного и подпольщика А.П. Терешкова
1976 г. – вступило в строй Новолукомльское озерно-товарное рыбное хозяйство
май 1976 г. – получена первая продукция Новолукомльского завода объемного домостроения
3 ноября 1976 г. – принят к эксплуатацию Новолукомльский завод керамзитового гравия
1981 г. – в д. Заречная Слобода установлен обелиск на могиле жертв геноцида, расстрелянных 12 февраля 1942 года
1982 г. – открытие яслей-сада №6
1984 г. – открытие мемориального комплекса Вишенки
1985 г. – ансамблю “Светлячок” присвоено звание “Образцовый художественный коллектив”
1987 г. – принято решение Бюро ЦК КПБ о создании в Чашниках исторического музея
1989 г. – новоселье справляет Чашникская аптека
1990 г. – в д. Тяпино проходит республиканский праздник, посвященный 450-летию Василия Тяпинского
март 1991 г. – начал работать исторический музей
1992 г. – создан клуб народных мастеров «Мастер» Чашникского дома ремесел
1992 г. – введён в строй завод «Элласт»
1996 г. – открывается Чашникский Дом ремёсел
1997 г. – клубу народных мастеров присвоено звание «народный»
1997 г. – на фабрике установили гофрировальный агрегат трехслойного гофрокартона.
1997 г. – издана историко-документальная хроника «Память» Чашникский район
2000 г. – создано Унитарное Новолукомльское предприятие жилищно-коммунального хозяйства «Коммунальник»
2001 г. – ансамбль «Светлячок» становится лауреатом фестиваля в городе Несебр (Болгария)
2001 г. – Анна Козак, мастер спорта международного класса становится чемпионкой Республики Беларусь по легкой атлетике в закрытом помещении
Дмитрий Миронович – чемпион по гребле на каноэ
Команда «Энергетик» Лукомльской ГРЭС становится серебряным призёром кубка Чемпионов Европейских стран.
2001 г. – создан Территориальный центр социального обслуживания населения при Управлении по труду, занятости и социальной защите Чашникского райисполкома
2002 г. – ансамбль «Светлячок» получает специальный приз жюри на IV Международном фестивале «Сожскі карагод»
2004 г. – на бумажной фабрике «Красная Звезда» освоен выпуск крафт-бумаги
2004 г.- на торфопредприятии «1 Мая» внедрено оборудование для производства кипованого торфа
2004 г. – Чашники отмечают 500-летие
2004 г. – завод керамзитового гравия получает Международный сертификат качества ISO 9001
2004 г. – на базе СШ №2 г.Чашники создается гимназия
2005 г. – открывается Иванский Дом фольклора
2006 г. – район выходит на 1-ое место в области и на 2-ое в республике по уровню оказания платных услуг
2007 г. – бумажная фабрика становится обладателем сертификата соответствия международным стандартам качества ИСО 9001-2007
2008 г. – проведена реконструкция с техническим переоснащением на молокопроводы 12 молочно-товарных ферм
2008 г. – в районе действует более 100 малых предприятий
2009 г. – Новолукомль празднует 45-летие
2010 г. – «светлячковцы» выступают на открытом конкурсе молодых исполнителей «Люблю тебя, Белая Русь», где им присуждают второе место в номинации «Народный танец»
2010 г. – ансамбль «Светлячок» едет на XVIII Столбцовский региональный фестиваль детского танца «Бусляты»
2011 г. – ЧУП «Чашникская межрайбаза» на ярмарке белорусских товаров в рамках Национальной экспозиции Республики Беларусь на Международной выставке в Москве вошла в число субъектов хозяйствования Белкоопсоюза
2012 г. – коллектив спорткомплекса «Энергетик» ЛГРЭС становится победителем республиканского смотра-конкурса на лучшую постановку спортивно-массовой и оздоровительной работы
2012 г. – ансамбль «Светлячок» снимают в телевизионном проекте «Звездный путь»
2012 г. – ансамбль «Светлячок» становится лауреатом V областного смотра-конкурса хореографических коллективов «Придвинские кружева»
07.09.2012 г. – открытие хоккейной коробки (ул. Советская,71)
2013 г. – в районе насчитывается 208 сельских населенных пунктов, агропромышленный комплекс представлен 6 открытыми акционерными обществами, 5 коммунальными унитарными сельхозпредприятиями, свинокомплексом «Заря», предприятием по очистке семян
2013 г. – в районе 16 промышленных предприятий, выпускающих продукцию более чем на 250 млрд. руб., а с учетом Лукомльской ГРЭС – на 4 триллиона
2013г. – в районе функционируют 53 учреждения культуры
2013 г. – 19 предприятий района имеют Международный сертификат качества
2013 г. – юные новолукомчане участвуют в Международном открытом чемпионате, который проходит во Дворце вольной борьбы имени Александра Медведя в Минске, и завоевывают Диплом IV степени
2014 г.- завершен крупный инвестиционный проект – строительство нового энергоблока на Лукомльской ГРЭС с участием китайских специалистов
2014 г. – 23 субъекта хозяйствования района принимают участие во внешнеэкономической деятельности
2014 г. – товары, производимые в районе, отгружаются в 13 стран мира
2014 г. – филиал Новолукомльский хлебозавод ОАО «Витебскхлебпром» по итогам смотра «Ласунак – 2014» получил награды: гран-при за торт «Ласковое лето», золотые медали за хлеб «Изобильный любительский», хлеб пшеничный «Гусляр», хлеб «Домашний с молоком», калач «Купалле»
2014 г. – Центр детей и молодежи получает Диплом и специальный приз на V Международном фестивале детского и молодежного творчества
2015 г. – завершена реализация инвестиционного проекта “Модернизация бумагоделательной машины БП – 54 и технологического потока массоподготовки
2015 г. – звание “образцовый” присвоено оркестру нородных инструментов ГУО “Чашникская детская школа искусств”, звание “народный” присвоено клубу любителей поэзии “Млын” Новолукомльской городской библиотеки
2015 г. – ЧТУП “ЛиВиСи” открыло в Чашниках мини кондитерскую
декабрь 2016 г. - КУПП «Чашникский завод пищевых продуктов» преобразовано в открытое акционерное общество «Чистый исток 1872» с участием инвестора в лице ЗАО «Минский завод виноградных вин».
30 августа 2016 г. — торжественное открытие здания Государственного учреждения «Территориальный центр социального обслуживания населения Чашникского района» (ул. Октябрьская, 18);
02 сентября 2016 г. - открытие нового здания представительства «Белгосстраха» по Чашникскому району.
09 сентября 2017 г. – открытие гостиницы г.Чашники по улице Ленинской, д.107
06 декабря 2017 г. - торжественный пуск природного газа состоялся в поселке Октябрьский Чашникского района Витебской области.
22 декабря 2017 г. - свои двери для посетителей распахнул развлекательный центр «Электрон» г.Новолукомль
Июль 2019 г. - открытие обновленной стелы на месте дислокации партизанского отряда В. Е. Лобанка;
Лето 2019 г. – ко Дню города Новолукомль за счет средств, собранных на субботнике, работники Лукомльской ГРЭС восстановили на центральной площади Аллею памяти, где первые деревья были посажены участниками партизанского движения, бойцами бригад В.С. Леонова и Ф.Ф. Дубровского в 1975 г.;
Август 2019 г. – на базе ГУО «Средняя школа №1 г.Новолукомль» открылся центр допризывной подготовки.;
сентябрь 2019 г. – после капитального ремонта был открыт Дом Культуры в Чашниках, а так же масштабный ремонт прошел в Чашникской поликлинике;
сентябрь 2019 г. – открытие нового здания ГУ «Чашникский исторический музей по адресу» : г.Чашники, ул.Советская 71;
сентябрь 2019 г. – открытие историко-географической карты Чашникского района в сквере Победы;
сентябрь 2019 г. – произошло открытие стрелкового тира в ГУО «Чашникская гимназия»;
сентябрь 2019 г. – после ремонта открыли новые дворовые территории по пер. Ленинскому д.№6 и д.№8
Май 2020 г. – на историко-географической карте Чашниксого района появились два новых уникальных арт-объекта, представляющие единую композицию. Раскрытая книга и печатный станок середины ХVI века. Их изготовление приурочено к празднованию 480-летия со дня рождения просветителя и гуманиста Василия Тяпинского;
2 июля 2020 г. - торжественное открытие новых постоянных и временных экспозиций в ГУ «Чашникский исторический музей»: «Великая Отечественная война глазами мирных жителей»; «Род Володковичей на Чашниччине», «Экономический потенциал Чашниччины. Промышленность», «Сельское и лесное хозяйство», «Живем для добра людского», «Развитие образования на Чашниччине», «Культура Чашниччины».
Сентябрь 2020 г. -В центральной котельной запущены линии по производству пеллетных гранул;
Сентябрь 2020 г. – завершился ремонт фасада ГУО «Средняя школа №1 г.Чашники» и Райвоенкомата.
12.09.2020 г. – открытие памятника-бюста Н.И.Дементея в сквере Победы
Ноябрь 2020 г. – после масштабного ремонта СШ №1 г.Новолукомль снова открыла свои двери для учеников;
Ноябрь 2020 г. – открытие экспозиции «Партизанская землянка» в ГУ «Чашникский исторический музей»
2020 г. – благоустроена аллея первостроителей в Новолукомле, увековечив имена людей, внесших вклад в становление и развитие города энергетиков
декабрь 2020 г. - строительство 2-3-го пусковых комплексов МТФ «Тяпино-комплекс» завершено. Важнейший объект животноводства теперь может функционировать с полной нагрузкой.
зима 2020 г. - после ремонта открыта ГУО «СШ №4 г.Чашники»;
1 мая 2021 г. – открытие скульптуры в д.Орешенка;
28-29 мая 2021 г. – прошел фестиваль Василя Тяпинского;
6 мая 2021 г.– открытие мемориальной доски П.Г. Бородавко – полному кавалеру ордена Славы;
7 мая 2021 г. – торжественное открытие нового объекта - самолета СУ-24М на въезде в город Чашники;
7 мая 2021 г. – открытие экспозиции, посвященной жизни и деятельности советского и белорусского государственного, политического и партийного деятеля, председателя Верховного Совета БССР в 1990-1991 гг. Н.И. Дементея;
1 июля 2021 г. - открытие центра профилактики «Альтернатива» в Новолукомле;
1 сентября 2021 года г. – открытие мини-футбольного поля в ГУО «Чашникская гимназия»;
сентябрь 2021 г.- В государственном учреждении специального образования «Чашникский районный центр коррекционно-развивающего обучения и реабилитации» открыли кабинет оказания ранней комплексной помощи;
17 сентября 2021 г. – в Чашникском районе впервые праздновали День народного единства;
18 ноября 2021 г. прошло торжественное открытие здания для содержания крупно-рогатого скота (телятника) в ОАО "Ведреньское-Агро"

Чашникский район

Чашникский район размещён на юго-западе Витебской области. Занимает площадь 1,5 тыс. кв. километров. Образован 17 июля 1924 года.

Район граничит с Лепельским, Бешенковичским, Сенненским, Толочинским районами Витебской области, Крупским и Борисовским районами Минской области.

По Чашникскому району протекают реки: Улла, Усвейка, Лукомка, Эсса, Байна, Югна. На территории находятся озера: Лукомльское, Жеринское, Черейское, Старосельское, Слидец, Боярское, Хотлинское.

Под лесом – свыше 20% территории. Биологические заказники: «Зелёное лядо», «Липники», «Сосняги», «Хвощевое».

На территории района много залежей глины, торфа, песчано-гравийного материала, сапропелей.

В районе свыше 200 населённых пунктов. В составе Чашникского района 2 города – Чашники и Новолукомль.

Чашникский район сегодня имеет значительный индустриальный потенциал. Здесь изготавливают редкие и отличительные от других регионов виды продукции: энергосберегающее оборудование и электродвигатели, керамзит и керамзитные блоки, бумажную продукцию и краски, спирт-ректификат и швейные изделия, молочную продукцию, хлебобулочные и кондитерские изделия.

Гордость чашниччины – памятники истории и культуры, которые являются неотъемлемой частью наследия нашей страны. Особенность памятников района связана с географическим размещением и историческими событиями, которые здесь проходили. На территории района более 100 памятников, 14 из них присвоен статус историко-культурной ценности Республики Беларусь. Наиболее значительные из них – мемориальный комплекс «Вишенки», «Троицкая церковь» (16 ст.), Спасо-Преображенская церковь (19 ст.), памятники природы «Змеев камень» и святая криница «Езус».

На чашникской земле особенная, благоприятная и неповторимая аура. Здесь родились просветитель, книгоиздатель Василий Тяпинский, художники – Александр Козловский, Егор Батальонок, Ольга Дёмкина, писатели – Янка Журба, Григорий Релес, Алесь Шашков, Геннадий Пашков.

Имена чашниччан Анны Осипковой, Евгения Ивановского, Леонида Буткевича, Бориса Долгоплоска, Юзефы Мацкевич и многих других, известны за пределами Республики. Спортивную славу району принесли: Анна Кознак, Алёна Цухло, Владимир Долбин, Геннадий Кахно, Рита Рум, Татьяна Прищеп, Лидия Графеева и другие.

Трудом тысяч людей создан экономический потенциал района. Многочисленные работники отраслей народного хозяйства награждены орденами и медалями.

Чашниччина известна добрыми, отзывчивыми людьми, которые умеют преодолевать трудности, умножать славу предыдущих поколений, сохранять верность их памяти.

Лукомский замок

Представление о жизни древнего Лукомля дают археологические раскопки, которые начали проводиться еще в XIX в. и особенно активно продолжились в 70-е годы ХХ в. белорусским археологом Г. В. Штыховым. Они свидетельствуют о том, что в будущее городище и участок к северу от него, на правом берегу р. Лукомки, было заселено. Поселение укреплено наземными деревянными оборонительными застройками. Потом их уничтожил огонь. В IX – Х вв. Лукомский замок – небольшая крепость – один из кривичских центров. Он складывался из укрепленного дединца площадью 0,25 га и 2 поселений по обоим берегам Лукомки общей площадью около 10 -13 га. Не исключено, что властители Лукомского княжества были связаны с торговыми операциями русов, контролировали один из водных путей, что связывал водозаборы Западной Двины и Днепра (истоки Усвейки и Бобра). Возможно, что выявленные при раскопках разрушенные укрепления в Х в. отражали результат борьбы за гегемонию в Подвинье между Лукомлем и Полоцком, которая закончилась в пользу последнего.

Найденные при раскопках предметы дают представление о жизни лукомлян. Различные орудия труда из железа – мотыга, большой нож-косарь длиной 26 см, железные сошники, серпы, ножи, колючие рыболовецкие принадлежности 11 – 13 вв. (остроги), рыболовецкие крючки, ключи-отмычки, гвозди, скобы и т. д., а также жернова, изделия из глины и костей свидетельствуют о том, что жители Лукомля занимались земледелием, рыболовством и охотой.

При раскопках в Лукомле в равном количестве были найдены кости домашних и диких животных. На городище в слоях ХІ – ХІІІ вв. найдены кости курицы, тетерева, серых гуся и журавля, а также зубра, лося, благородного оленя, косули, кабана, медведя, волка, лисицы, барсука, куницы, выдры, бобра, зайца. Это свидетельствует о том, что обитатели Лукомского замка удачно охотились и употребляли с пищу мясо диких животных, которых много было в окрестных лесах.

В Лукомском озере и р. Лукомке водилось много рыбы, что способствовало развитию рыболовства. При раскопках найдены удилища, которые состояли из двух движущихся звеньев и двух колец, и другие инструменты рыболовства.

Археологи нашли предметы домашнего обихода – глиняные лепные горшки, кувшины, сковородки, глиняные пряслица. Были найдены остатки древнего ткачества из ровных и тонких льняных нитей простого полотняного переплетения, а также куски ткачества “в елочку”. Некоторые были покрашены в черный цвет.

В Лукомле найдены изделия из костей (чаще из рога лося). Из них делали гребни, пуговицы, украшения.

На городище в культурном слое 1 тысячелетия попадались каменные тиски для отливки трапециевидных и круглых украшений – подвесок. А среди находок XII – XIII в. был каменный тисок для производства монетоподобных и трапециевидных подвесок, а также крестиков.

При раскопках были найдены украшения из стекла – бусы, разноцветные браслеты. А золотая ажурная бусина из Лукомля хранится в Национальном музее в Минске.

Много находок в Лукомле относится к различным изделиям вооружения ближнего боя – наконечники копий, булавы, топоры, в том числе много каменных.

Найденные при раскопках Лукомльских курганов вещи, а также клады куфических монет, ІХ – Х вв., единичные находки динариев конца Х – ХІ вв., обломки фаянсовой посуды иранского происхождения свидетельствуют о существовании торговых связей наших предков с другими странами мира.

Декоративное искусство восточных славян ІХ – Х вв. отражало языческие магические представления.

Элементы древнейших верований сохранились в узорах ювелирных изделий в последующие столетия, несмотря на распространение христианства. Понятно, почему изделия Х – ХІ вв. из городов близки к украшениям, найденным в раскопках деревенских курганов языческих времен. Об этом свидетельствуют найденные при раскопках в Лукомле стилизованные фигурки животных, так называемые “коньки”. На орнаменте, нанесенной на костной пластине, найденной в Лукомле, были выгравированы изображения зверей.

Раскопки в Лукомле пополнили коллекцию древних шахмат. Была найдена шахматная фигура в виде сидячего человека со скрещенными на груди руками. Сама находка шахмат – подтверждение высокого уровня культуры древнего населения Лукомля.

Самые маленькие размеры городища в Лукомле – 0,25 га. Но относительно большая площадь поселения 13 – 15 га и характер находок, выявленных при раскопках, позволили Г. В. Штыхову сделать вывод, что этот древний населенный пункт принадлежал к числу тогдашних городов. Город Лукомль в ХІ – ХІІІ вв. продолжал оставаться центром административного управления исторической волости.

В “Списке русских городов далеких и близких”, составленных примерно в 1390-е годы, Лукомль упоминается в числе литовских городов.

Сохранились сведения об основании в Лукомле в конце XIV в. монастыря и строительство церкви. Монастырь под названием “Жидического-Николаевского” был ранее в Луцке (Волынь). В 1393 г. здесь возник доминиканский монастырь. Взволнованные монахи Жидического монастыря переселились в Лукомль и основали второй Николаевский монастырь. Церковное произведение, которое сохранилось в рукописи ХVI в., объясняет причины переселения монахов из Волыни в Лукомль. В нем рассказывается о чудесах Николая Жидического, явленых в Лукомле в 1392 г. “ при князе Витовте Кейстутовиче”. В 1397 г. при монастыре была построена церковь святого Николая “у ледника, на горке”.

В конце XIV ст. Лукомль, где находился огромный замок, стал значительным административным центром. В это время он становится резиденцией князя – родоначальника князей Лукомльских, которые упоминаются со второй половины XV в.
Лукомль находился в приграничной части Великого княжества литовского, неоднократно подвергался нападениям врагов. Огромные потери и разрушения принесли Лукомлю Ливонская война. От замка осталось только городище и замчище, окружённые земляными валами. Лукомльский замок больше не восстанавливался.

В конце XVI в. в Лукомле действовал монастырь (кляштор).

В 1715 г. фанатичный князь Лукомский изменил православию, отобрал Жидическо-Николаевский монастырь у православных и отдал его униатам. Монастырь, как католический просуществовал до 1831 г.

В Отечественную войну 1812 года, 11 ноября в Лукомле останавливался с корпусом генерал Петр Христианович Витгенштейн.

Войны и междуусобная борьба, разрушали, грабили его богатства, забирали в плен жителей, в результате чего бывший город Великого княжества литовского превратился в деревню.

Новолукомль

Это один из молодых городов Беларуси. Возник благодаря строительству на Лукомльском озере мощной ГРЭС (началось в 1964 году). Сначала был рабочим поселком, а с 1970 года – город. Название, добавив слово «ново», взял от расположенного рядом старинного поселения Лукомль.

Новолукомль – город необычный. Он не похож ни на один другой.

Всем своим видом он напоминает как бы уютный микрорайон большого города. Потому проехать его не остановившись, пожалуй, невозможно. Те же, кто хоть немного слышал о нем, обязательно припаркуют своих «коней» в тихом месте, с интересом пройдутся по светлым улицам, по набережной, откуда открывается красивый пейзаж Лукомльского озера, побывают возле памятника воинам - афганцам.

Много приятных черт в облике города. Это его юный вид и какая-то особая аккуратность, множество зеленых насаждений и компактная планировка. Новолукомль размещается на небольшой площади. Удобно расположены в нем культурные и торгово-бытовые предприятия.

Памятники

Памятники - это вечные знаки истории, неотъемлемая часть культурного наследия Республики Беларусь.

На территории Чашникского района более 100 памятников истории и культуры.

Среди них: памятники истории, связанные с деятельностью людей различных исторических формаций, с защитой отечества;
памятники археологии – остатки древних поселений, стоянок, городищ, селищ, могильников;
памятники архитектуры.

Во многих населенных пунктах нашего района, рядом с большими и малыми дорогами стоят обелиски, памятники, скульптуры. Из бетона, мрамора, металла. Большинство из них – памятники боевой славы – воплощение памяти о тех, кто мужественно боролся за народное счастье, за честь, свободу и независимость нашей родины, кто жертвовал собой, побеждал врага. И совсем неважно из гранита, мрамора или простого камня сделан памятник. В д. Коптевичи установлена стела, в честь событий Отечественной войны 1812 г., таких памятников единицы по всей Беларуси. Больше всего у нас памятников и памятных мест, относящихся к Великой Отечественной войне.

Это братские могилы, где захоронены десятки и даже сотни людей, это могилы жертв фашизма на местах сожженных деревень. Есть у нас и памятники – символы, которые установлены в память о погибших земляках. Большой исторической ценностью является Аллея Героев в г. Чашники.

К сожалению, только один памятник истории – Братская могила советских воинов и партизан по ул. Советской в Чашниках признан памятником республиканского значения.

Археологические памятники – это архив, скрытый в земле. И если мы не сохраним эти памятники, страница древней истории народа окажется навсегда потерянной потому, что наши предки умели мыслить и творить, но зачастую не умели писать.
11 памятников археологии из 40 являются памятниками республиканского значения, им присвоена 3 категория – ценность, характеризующая отличительные черты историко-культурного наследия отдельных регионов республики. Хотя с этим можно и поспорить. Ведь под охрану государства взяты памятники, где проведены исследования. Кто знает, что хранят не изученные.

Среди памятников природы чашниччины следует назвать святую криницу «Езус» возле д. Вишковичи,Ольшанского с/с, почитаемый камень в д. Гоголевка, Новозарянского с/с. Легенды об этих памятниках публикуются во многих изданиях.

Почитаемый камень (Змеев камень) – памятник республиканского значения.

К памятникам промышленной архитектуры относятся сооружения Лукомльской ГРЭС.

Жилая архитектура – остатки усадьбы Володковичей в д. Иванск.

Культовая архитектура представлена Чашникской Спасо-Преображенской церковью, построенной во второй половине 19 столетия, Троицкой церковью в д. Белая церковь, построенной в 16 веке и Михайловской церковью в д. Черея (начало 17 века).
Троицкая церковь признана архитектурным объектом республиканского значения 2-ой категории – ценность, представляющая наиболее отличительные черты историко-культурного наследия всей республики.

Неизвестный мастер, построивший церковь соединил достижения зарубежных архитекторов с духовностью Беларуси: церковь смотрится глубоко народной, она сливается с далекой заозерной панорамой и одновременно доминирует над водной гладью.
До сегодняшнего дня сохранились стены и свод храма.

Черея

Черея известна с 14 столетия. Являлась центром Черейского княжества. Название происходит от слова «чери» - место, покрытое или поросшее осокой, кустарником.

Черейскими землями владели: князья Друцкие – Соколинские, Пеструцкие, Сапеги, Милоши.

С Череей связано множество военных событий: в 1660 г. местечко стало ареной боевых действий между войсками Великого княжества литовского и Московской державы. В Северную войну (1700 – 1721 гг.) в Черее размещалась зимняя квартира фельдмаршала А. Мельникова, в Отечественную войну 1812 г. Черея занята французскими войсками. С 5 июля 1941 года по 27 июня 1944 года – немецко-фашистская оккупация.

В 19 – начале 20 вв. – местечко с рыночной площадью в центре, с магазинами и лавками, с шумными ярмарками.

Занятия жителей Череи.

Распиливание бревен на доску и гонт, изготовление осей и колес для телег, заготовка строительного леса, гончарство, кузнечное дело.
Торговля. На продажу отправлялись льноволокно, пенька, семена этих культур, мед.

С 1924 по 1931 гг. – Черея – центр одноименного района. В это время в местечке работало несколько школ (белорусская, русская, еврейская), больница, клуб, кинотеатр, дом пионеров (в храмах).

Работали льнозавод, лыжный цех, столярная мастерская, паровая мельница.

Памятники истории и культуры:

  1. Троицкая церковь (д. Б.Церковь), 16 столетие, памятник архитектуры республиканского значения.
  2. Михайловская церковь, нач. 17в., памятник архитектуры местного значения, д.Черея.
  3. Пожарная каланча, 19 – нач. 20 в., памятник архитектуры местного значения (бывшая столовая).
  4. Памятник жертвам фашизма.
  5. Братская могила советских воинов и партизан.
  6. Городище, памятник археологии местного значения.
  7. Родовая каплица Милошей (остатки), последних владельцев Череи.

К 1955 г. в Черее восстановлено 2 здания больницы, школа, в 1958 г. – построен детский сад и хлебопекарня. В дальнейшем Черея застраивалась по генплану 1980 г. (Витебскгражданпроект).

С Череей связаны имена известного французского поэта – Оскара Милоша. Героев Советского союза Ивановского Евгения Филипповича и Демидова Василия Александровича.

Сегодня в Черее действуют магазины, аптека, врачебная амбулатория, отделение связи, Дом культуры, библиотека, музей, Дом охотника и рыболова.

Работники культуры организуют традиционные и обрядовые праздники, собирая многочисленных гостей.

З гісторыі населеных пунктаў раёна

Што можа быть цікавей, чым знаёмства з населеным пунктам. Што ні вёска, то свая гісторыя.

Чашніцкі гістарычны музей пачынае працу над праектам “Населеныя пункты Чашніцкага раёна. Адкуль пайшла назва”.

У гісторыі вёсак, іх назвах як у кроплях вады адлюстравалася мінулае раёна. Недалёка ад Чашнік ёсць вёскі Зарэчная Слабада і Браздзецкая Слабада, а ў Кругліцкім і Лукомскім сельсаветах вёскі з назвай Слабодка. Вуліцы імя Гастэла і Заслонава ў Чашніках раней мелі назвы Першая і Другая Слабада. Вось што сказана аб паходжанні гэтых назваў у кнізе Васіля Шура: “Этымалогія слоў тапонімаў Слабада, Слабодка і іншыя даволі празрыстая, у аснову такіх найменняў пакладзены назоўнік свабода, які ў народна-дыялектнай мове трансфармаваўся ў слова слабада. Адбылося таксама перамяшчэнне націску на апошні склад. Такім чынам, літаральна ў паселішчах-слабодах жылі свабодныя, самастойныя, незалежныя жыхары. Безумоўна, што ў часы існавання слабод (ХІ – ХVІІІ стагоддзі) названыя асаблівасці ў значнай ступені былі ўмоўнымі, але людзі ў слабодках былі, бясспрэчна, больш незалежнымі, самастойнымі, чым жыхары суседніх з імі вёсак, мястэчак, хутароў” (Шур В. З гісторыі ўласных імёнаў. Мн., 1983. С.99-100).

Чашніцкі раён у мінулым быў багаты лясамі, пушчамі, балотамі; тут мноства азёр, рэк. Гэта адбілася на назвах вёсак Бор, Барок, Бараўцы, Забор’е, Дубрава, Дубровіцы, Дуброўкі, Белая Дубрава, Дубовы Лог, Залессе, Замошша, Падмошша, Трылесіна, Вялікія і Малыя Ліпавічы, Ліпавец, Маліноўшчына, Альшанка, Зазерыца, Зарэчная, Запруддзе і інш.

Ёсць вёска, утвораная ад літоўскага слова, - Дайлідаўка (ад літоўскага – цясляр, будаўнік). А в.Маргі атрымала сваю назву ад архаізаванай назвы зямельнай меры морг, характэрнай для Польшчы і Беларусі.
Назвы вёсак Вал, Стражавічы, Папоўка, Лаўкі засталіся ад даўніх часоў існавання Лукомскага княства і гавораць самі за сябе.

У канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. землі Чашніччыны былі ў ліку найгусцей заселеных на Беларусі. Тут было шмат шляхецкіх засценкаў і фальваркаў.

У перыяд калектывізацыі 1932-1939 гг. пачалася ліквідацыя вёсак і вёсачак, засценкаў і фальваркаў, хутароў і пасёлкаў у сувязі з імкненнем улад аб’яднаць людзей у калгасы і саўгасы. Асабліва актывізавалася гэта справа ў 1932-1939 гг. За сем год у раёне знікла больш чым 180 паселішчаў.

Ліквідацыя паселішчаў прадаўжалася і ў пасляваенныя гады. З 1945 па 1995 г. па розных прычынах перасталі існаваць 62 вёскі. Нямала знікла вёсак з-за. “неперспектыўнасці”.

Паступова вёска пусцела, вымірала. Лепшыя дамы родныя разбіралі і перавозілі ў другія месцы, а старыя хаты паступова разбураліся.
Родная вёска – гэта не толькі бацькоўскі дом, успаміны дзяцінства, сцежкі-дарожкі да возера, ракі, лесу, але гэта і матчыны рукі, і бацькоўскія клопаты, і дзіцячыя мары, надзеі і летуценні. Цяжка, калі гэты куточак знікае, калі няма куды завітаць, калі да месца былой вёскі патыхае холадам…

Не, не можа знікнуць памяць аб гэтых мясцінах. І праз дзесяцігоддзі нашчадкі знаходзяць родны кут сваіх бацькоў, месца сваіх каранёў. Ставяць крыжы, кладуць памятныя пліты на магілы, каб праз гады знайсці знак аб чалавеку, які калісьці жыў на зямлі. Кароткія звесткі пра знікшыя вёскі раёна, дапамогуць захаваць гэтую памяць.

Супрацоўнікі музея будуць вельмі ўдзячны, калі адгукнуцца жыхары населеных пунктаў раёна.

Абузер’е, в. Лукомскага сельсавета, на беразе Лукомскага воз., за 4 км ад цэнтра сельсавета, 24 км на Пд ад Чашнік, 21 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Упамінаецца ў легендзе пра Змееў камень. Вядома з ХVI ст. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 23 двары, 92 жыхары. У гады вайны спалена 18 двароў, загінуў 1 жыхар. Адпраўлены ў Германію 4 чалавекі, якія вярнуліся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 6 двароў, 8 жыхароў.

Адамаўка, в. Красналуцкага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 71 км на ПдЗ ад Чашнік, 30 км ад чыг. станцыі Лепель. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 38 двароў, 173 жыхары. Двойчы падвяргалася знішчэнню нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Спалена 30 двароў. 1 жыхар адпраўлены ў Германію, які вярнуўся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 6 двароў, 15 жыхароў.

Амосаўка, в. Новазаранскага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 30 км на ПдЗ ад Чашнік, 30 км ад чыг. станцыі Лепель. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 32 двары, 109 жыхароў. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, 2 з якіх вярнуліся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце. У 1969 г. пражывала 119 чалавек. На 1.01.1996 г. не пражывала ніводнага жыхара.

Андрыянава, за 10 км на ПД ад Чашнік, 7 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 26 двароў, 150 жыхароў. У гады вайны спалены 4 дамы. Тройчы была пад пагрозай знішчэння. 7 жыхароў загінулі на фронце і ў партызанах. На 1.01.1996 г. 16 двароў, 22 жыхары.

Антаполле, Кругліцкі сельскі савет, за 40 км на ПдУ ад Чашнік, 14 км ад чыг. станцыі Вятны. Непадалек археалагічны помнік - курган дыяметрам 13 х 2,З м. У кнізе А. С. Дамбавецкага «Опыт описания Могилевской губ...) апублікаваны матэрыял аб фальварку Антаполле. З 1880 г. ім валодаў Станіслаў Пірата -дваранін рымска-каталіцкага веравызнання. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 34 двары, 159 жыхароў. У вайну згарэлі 8 двароў, у іх 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 12 чалавек, 11 з якіх вярнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 170 двароў, 373 жыхары.

Арэшанка (да 1964 г. - Папоука), в. Альшанскага сельсавета, каля р. Улы за 14 км ад цэнтра сельсавета‚ 7 км на Пн ад Чашнік, 10 км ад чыг. станцыі Чашнікі. На 1.01.1906 г., паводле звестак казеннай палаты Віцебскай губ., 4 двары, 13 мужчын, 8 жанчын. Ім належала 37 дзес. зямлі прыгоднай, 9 дзес. непрыгоднай. У 30-я гады старшынёй перадавога ў раёне калгаса ‹Ударнік» быў мясцовы жыхар Спірыдон Мінавіч Харкавец - удзельнік грамадзянскай вайны‚ які адным з першых атрымаў ордэн Чырвонага Сцяга за баі ў Крыме. Пакінуў пасля сябе памяць - пасадзіў лес. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 29 двароў, 78 жыхароў. Знішчаны 3 двары, загінулі 7 чалавек. 4 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 14 двароў, 24 жыхары.

Асавец, в. Лукомскага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 26 км на Пд ад Чашнік, 23 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 11 двароў, 39 жыхароў. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, якія вярнуліся дадому. 4 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 11 двароў, 23 жыхары.

Асташова, в. Альшанскага сельсавета, за 14 км ад цэнтра сельсавета‚ 10 км на Пн ад Чашнік, 13 км ад чыг.станцыі Чашнікі. На 1.01.1906 г., паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., адносілася да Чашніцкага праваслаўнага прыхода. У вёсцы 72 двары‚ 225 мужчын і 222 жанчыны‚ якім належала 420 дзес. зямлі прыгоднай і 50 дзес. непрыгоднай. Маёнтак Асташова на р. Уле належаў двараніну каталіцкага веравызнання В. Прэжбароўскаму, які валодаў 193 дзес. зямлі прыгоднай і 13 дзес. непрыгоднай. Пад лесам 249 дзес. Пры маёнтку пражывалі 16 мужчын і 14 жанчын. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 47 двароў, 158 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэнню. 22 красавіка 1944 г. згарэлі 45 дамоў‚ ў іх 22 чалавекі. У Германію адпраўлены 7 чалавек, 5 з якіх вярнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 59 двароў, 110 жыхароў.

Аўсянікі, в. Кругліцкага сельсавета на беразе Старасельскага воз., за 8 км ад цэнтра сельсавета, 20 км на ПдУ ад Чашнік, 2 км ад чыг. станцыі Вятны. Непадалек археалагічны помнік - курган 8х1,5 м. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 25 двароў, 95 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, спалены 10 двароў. 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 14 двароў, 26 жыхароў.

Бабоўка, в. Кругліцкага сельсавета, на беразе р. Усвейкі, за 7 км ад цэнтра сельсавета. 47 км на ПДУ ад Чашнік, 14 км ад чыг. станцыі Бурбіна. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 24 двары, 108 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, спалены 1 двор, загінулі 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 4 жыхары вескі, якія вярнуліся дадому. 6 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 17 двароў, 24 жыхары.

Багатыр, в. Лукомскага сельсавета‚ за 5 км ад цэнтра сельсавета, 25 км на ПдЗ ад Чашнік, 22 км ад чыг. станцыі Чашнікі, 3 км ад г. Новалукомля. Да рэвалюцыі існаваў панскі маёнтак. Напярэдадні Вялікай Айчыннаи вайны 18 двароў, 63 жыхары, 21 жыхар загінуў на фронце. На 1.01.1996 г. 9 двароў, 20 жыхароў.

Багданава, в. Красналуцкага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 71 км на ПдЗ ад Чашнік, 42 км ад чыг. станцыі Лепель. Вядома з ХVI ст. Да рэвалюцыі ў вёсцы існавала царква. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 50 двароў, 223 жыхары. У Германію адпраўлены 10 чалавек, якія вярнуліся дадому. 8 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 51 двор, 90 жыхароў.

Баліна, за 16 км на ПдЗ ад Чашнік, 13 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У кнізе Юзафа Вольфа «Князі на абшарах Вялікага княства Літоўскага ад канца ХIV ст.» адзначаецца: «У першай палове ХV ст. жыла княгіня Марына Лукомская, пра што сведчыць прывілей, якім в. кн. Казімір, за пасрэдніцтвам ваяводы Даўгерда (1440-1443) надае ‹ў Лукомлі Станку Саковічу сяло Баліна і даннікаў на валоданне пасля смерці княгіні Марыны», Побач існаваў панскі маёнтак, у валоданні якога ўваходзіла вёска Межыца і землі да р. Улы. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 15 двароў, 76 жыхароў. Неаднаразова знаходзілася пад пагрозай знішчэння, згарэлі 3 дамы. У Германію адпраўлены 5 чалавек‚ 3 вярнуліся дадому. 6 жыхароу загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 4 двары, 7 жыхароў.

Баравыя, в. Альшанскага сельсавета, на беразе Жэрынскага воз., за 5 км ад цэнтра сельсавета, 9 км на усход ад Чашнік, 4 км ад прыпынку Зябы чыг. лініі Орша-Лепель. На 1.01.1906 г., паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., 17 двароў, 72 мужчыны і 78 жанчын. Ім належалі 130 дзес. зямлі прыгоднай і 64 дзес. непрыгоднай. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 27 двароў, 76 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, спалена 2 двары, загінулі 6 чалавек. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, якія вярнуліся дадому. 10 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 20 двароў, 29 жыхароў.

Бараўцы, в. Кругліцкага сельсавета, ля р. Усвейкі, за 1 км ад цэнтра сельсавета, 41 км на ПдУ ад Чашнік, 12 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 17 двароў, 92 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 2 двары , загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, якія вярнуліся дадому, 9 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 25 двароў, 44 жыхары.

Барцы, в. Лукомскага сельсавета, за 8 км ад цэнтра сельсавета, 28 км на ПдЗ ад Чашнік, 25 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 9 двароў, 39 жыхароў. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, 2 з якіх вярнуліся дадому. 4 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 7 двароў, 11 жыхароў.

Бардзілова, в. Красналуцкага сельсавета, ля р. Байны, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 45 км на ПдЗ ад Чашнік, 42 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 41 двор, 180 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 22 двары, загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 10 чалавек, 7 з якіх вярнуліся дадому. 9 жыхароу загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 17 двароў, 32 жыхары.

Баркі, в. Кругліцкага сельсавета, за 18 км ад цэнтра сельсавета, 32 км на ПдУ ад Чашнік, 12 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 9 двароў, 39 жыхароў. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, 2 з якіх вярнуліся дадому. 4 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 12 двароў, 23 жыхары.

Барок‚ в. Кругліцкага сельсавета, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 25 км на ПдУ ад Чашнік, 4 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 17 двароў, 92 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 2 двары, загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, 1 вярнуўся дадому. 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 15 двароў‚ 33 жыхары.

Барсукі, в. Кругліцкага сельсавета, ля р. Усвейкі, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 47 км на ПдУ ад Чашнік‚ 13 км ад чыг. станцыі Вятны. У канцы ХІХ пачатку ХХ ст. у Сенненскім пав. Магілёўскай губ. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 26 двароў , 105 жыхароў . Двойчы падвяргалася знішчэнню‚ згарэў 21 двор, загінулі 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 5 жыхароў ‚якія вярнуліся дадому . 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 15 двароў, 30 жыхароў.

Баяры, в. Кругліцкага сельсавета, за 11 км ад цэнтра сельсавета‚ 41 км на ПдУ ад Чашнік, 1 км ад шашы 0рша -Лепель. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 46 двароў, 218 жыхароў. Загінулі 2 жыхары‚ 20 чалавек адпраўлены ў Германію‚ 16 з якіх вярнуліся дадому. 26 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 25 двароў, 44 жыхары.

Баяры, на беразе Баярскага воз. 18 км на ПнУ ад Чашнік, 21 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ.‚ адносілася да Смалянецкай вол. Лепельскага пав. На 1.01. 1906 г. 68 двароў, 262 мужчыны і 225 жанчын. Ім належала 449 дзес. зямлі прыгоднай і 126 дзес. непрыгоднай. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 75 двароў, 300 жыхароў. У гады вайны загінулі 5 мірных жыхароў, 16 жыхароў вёскі загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 37 двароў, пражывалі 76 чалавек.

Белая Дуброва, в. Кругліцкага сельсавета, за 19 км ад чыг. станцыі Вятны.У канцы ХІХ - пачатку ХХ ст. у. Сенненскім пав. Магілёўскай губ. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 43 двары, 178 жыхароў. Чатыры разы падвяргалася знішчэнню, згарэла 5 двароў, загінулі 4 чалавекі. 15 жыхароў адпраўлены ў Германію, якія вярнуліся дадому. 9 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 18 двароў , 32 жыхары.

Белая Царква, в. Лукомльскага сельсавета, на беразе Чарэйскага воз., за 3 км ад Чарэі, 35 км на Пд ад Чашнік‚ 17 км ад чыг. станцыі Вятны. Непадалёку размешчаны заказнік “Зялёнае ляда”, прадстаўлены чыстым дрэвастоем дуба звычайнага. Назва ад мясцовага наймення Троіцкай царквы, пабудаванай у 1599 г. на востраве (цяпер тут паўвостраў) канцлерам ВКЛ Львом Сапегам. Вядома з ХVI ст. Раней невялікая вёска - хаты царкоўнага старасты, псаломшчыка, святара і інш. Але пра яе ведалі далёка за межамі сучаснага раёна, бо паломнікі з розных беларускіх гарадоў і вёсак ішлі маліцца ў Белую (Троіцкую) царкву. Рэшткі царквы захаваліся да нашых дзён. Вёску і зямлю ў 1869 г. набыў калежскі асэсар праваслаўнага веравызнання Лявонцій Іваноў. Яму належалі 469 дзес. зямлі, 44 дзес. лесу, 73 дзес. ворнай зямлі, 20 дзес. лугу. Гадавы прыбытак складаў: ад возера - 250 руб., карчмы -150, саду - 140 руб. Да рэвалюцыі побач стаяў панскі маёнтак. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 28 двароў, 98 жыхароў. 10 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 20 двароў, 29 жыхароў.

Бельнякі, в. Кругліцкага сельсавета, за 33 км на ПдУ ад Чашнік, 7 км ад чыг.станцыі Вятны. Вядома 3 ХV ст. У 1499 г. згадваецца князь Андрэй Іванавіч Лукомскі, сын якога валодаў Бельнякамі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 45 двароў, 213 жыхароў. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 23 двары. 21 жыхар загінуў на фронце. На 1.01.1996 г. 23 двары, 42 жыхары.

Блажэўшчына, в. Кругліцкага сельсавета, за 11 км ад цэнтра сельсавета, 24 км на ПдУ ад Чашнік, непадалёку ад мяжы з Сенненскім раёнам, першы ад Оршы чыг. прыпынак у раёне. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 32 двары, 179 жыхароў. Знішчана 4 двары, 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 12 двароў 20 жыхароў.

Болюта, в. Лукомльскага сельсавета, на шашы Чашнікі - Крупкі, за 2 км ад Чарэі, 40 км на ІІ ад Чашнік, 22 км ад чыг. станцыі Вятны. Побач Болюцкае воз. Вядома 3 ХV ст. У 1499 г. упамінаюцца “балючане” -жыхары в. Болюта на судовым працэсе Багдана Сапегі і Міхаіла Пяструцкага. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 128 двароў, 398 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 111 двароў. У Германію адпраўлены 87 чалавек, 26 з якіх вярнуліся дадому. 46 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 65 двароў, 114 жыхароў.

Бор, в. Празямлянскага сельсавета, на шашы Орша - Лепель, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 13 км на З ад Чашнік, 6 км ад чыг. станцыі Заслонава. Паблізу помнік археалогіі - курганны могільнік з 5-ці насыпаў. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., на 1.01.1906 г. засценак Бор адносіўся да Гарадчэвіцкай вол. Лепельскага пав. Жыхары вёскі па веравызнанню былі стараверамі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 39 двароў, 126 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 3 двары, загінулі 6 чалавек. 9 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 36 двароў, 60 жыхароў.

Браздзецкая Слабада, в. Празямлянскага сельсавета, уздоўж р. Уллянкі, за 3 км ад цэнтра сельсавета, 4 км на Пн ад Чашнік, 6 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У пачатку ХХ ст. называлася Новая Слабада. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., на 1.01. 1906 г. належалі 346 дзес. зямлі, у т. л. 57 дзес. прыдатнай. Налічваўся 121 двор, 262 мужчыны і 242 жанчыны. Працавала вучылішча народнай асветы, праваслаўная царква. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 26 двароў, 86 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэў 1 двор загінуў 1 чалавек. 23 жыхары загінулі на фронце. На 01.1996 г. 42 двары, 78 жыхароў.

Будзілава, в. Кругліцкага сельсавета, за 8 км на Пд ад Чашнік, 12 км ад чыг. станцыі Вятны. Вядома з XV ст. У артыкуле Дз. І. Даўгялы пра Чарэйскі манастыр успамінаецца Будзілава. Сельская абшчына ахвяравала манастыру з 1454 да 1599 г. 8 валок зямлі і в. Будзілава. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 51 двор, 221 жыхар. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэла 20 двароў, загінулі 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 6 жыхароў, 4 з якіх вярнуліся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 34 двары, 68 жыхароў.

Будзішча, в. Кругліцкага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 46 км на ПдУ ад Чашнік, 13 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 31 двор, 145 жыхароў. У Германію адпраўлены 12 чалавек, 10 з якіх вярнуліся дадому. 10 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01 1996 г. 12 двароў, 18 жыхароў.

Бусава, в. Празямлянскага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 13 км на ПнЗ ад Чашнік, 6 км ад чыг. станцыі Заслонава. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 7 двароў, 32 жыхары. Загінуў на фронце 1 чалавек. На 1.01. 1996 г. 1 двор, 3 жыхары.

Бярозкі, в. Лукомльскага сельсавета, за 2 км ад Чарэі, 36 км на ПдЗ ад Чашнік, 18 км ад чыг. станцыі Вятны. Узнікла ў пасляваенны час. На 1.01.1996 г. 3 двары, 5 жыхароў.

Вал, в.Лукомскага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 29 км ад чыг.станцыі Чашнікі, на мяжы з Крупскім раёнам. Размешчана на беразе Лукомскага возера непадалёку ад Новалукомля. У 1884 г. 63 чалавекі займаліся промысламі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 120 двароў, 375 жыхароў. 4 разы падвяргаліся знішчэнню, згарэлі 40 двароў. У Германію адпраўлены 10 чалавек, якія вярнуліся дадому. 34 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 39 двароў, 114 жыхароў.

Валасачы, в. Красналуцкага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 44 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 42 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 46 двароў, 249 жыхароў. Загінулі 10 чалавек.Адпраўлены ў Германію 3 чалавекі, 2 вярнуліся дадому. 20 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 31 двор, 71 жыхар.

Варкі, в. Праземлянскага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 3 км на захад ад Чашнікаў. У 1925 г. з Оршы да Чашнік праклалі чыгунку, у Варках мясцілася чыг. станцыя Чашнікі. У 1924 г. 43 двары, 173 жыхары. Налічваліся 33 серадняцкія гаспадаркі, 10 бядняцкіх (8 з іх не мелі коней). Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 50 двароў, 260 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 15 двароў, загінулі 6 чалавек. У Германію адпраўлены 6 чалавек, 5 вярнуліся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 78 двароў, 195 жыхароў.

Васькаўшчына, в.Празямлянскага сельсавета, ля р.Уллянкі, за 16 км ад цэнтра сельсавета, 10 км на Пн ад Чашнік, 10 км чыг.станцыі Заслонава. У 2 км на ПнЗ на левым беразе р.Улы, пры дарозе ў в.Павулле размешчаны археалагічны помнік – курганны могільнік эпохі ранняга феадалізму. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., на 1.01.1906 г. існаваў вятрак. Фальварак Васькаўшчына належаў двараніну каталіцкага веравызнання В.С.Кунцэвічу. У фальварку 6 мужчын і 7 жанчын. Ім належалі 30 дзес. прыдатнай зямлі, 2 дзес. лесу. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 31 двор, 140 жыхароў. За вёскай лясны масіў – Саснягоўская пушча, дзе ў 1942 г. з’явіліся першыя зямлянкі партызан брыгады “Дубава”. У Германію адпраўлены 1 чалавек, які вярнуўся дадому. 11 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 13 двароў, 25 жыхароў.

Віркі, в.Новазаранскага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 27 км на ПдЗ ад Чашнік, 24 км ад чыг.станцыі Чашнікі. Паселішча старажытнае, упамінаецца ў легендзе пра Змееў камень. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 35 двароў, 140 жыхароў. 18 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г.34 двары, 52 жыхары.

Вішанькі, в.Празямлянскага сельсавета, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 16 км на З ад Чашнік, 4 км ад чыг.станцыі Заслонава і 2 км ад шашы Орша-Лепель. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., на 1.01.1906 г. існаваў маёнтак Вішанькі (размяшчаўся на ручаі Пажэжлінка). Валодаў дваранін каталіцкага веравызнання А.В.Лісоўскі. Яму належала 230 дзес. прыдатнай і 20 дзес. непрыдатнай зямлі, пад лесам 85 дзес. Пражывалі 10 мужчын і 7 жанчын. Лісоўскі меў і вадзяны млын. Пазней засценкам валодаў дваранін каталіцкага веравызнання В.І.Валадковіч. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 32 двары, 160 жыхароў. Амаль цалкам спалены ( 29 двароў, 114 жыхароў). У 1984 г. адкрыты мемарыяльны знак з указаннем спаленых вёсак раёна. 2 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г.5 двароў, 9 жыхароў.

Вішкавічы, в.Альшанскага сельсавета на р.Усвейцы, за 2 км ад цэнтра сельсавета, 5 км на У ад Чашнік, 6 км ад чыг.прыпынку Зябы. На 1.01.1906 г., паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., 79 двароў, 320 мужчын і 259 жанчын. Ім належала 490 дзес. зямлі прыдатнай і 108 дзес. непрыдатнай. Побач на р.Усвейцы стаяла сядзіба Вішкавічы. У сувязі з вытворчасцю паперы на фабрыцы “Скіна” ў вёсцы пабудавалі завод драўлянай масы для вырабу паперы. Працавала царкоўнапрыходская школа. 8 чэрвеня 1905 г. тут адбыліся хваляванні сялян, якія патрабавалі асушыць іх землі, затопленыя памешчыкам Валадковічам у сувязі з будаўніцтвам плаціны для вытворчых мэт (для работы фабрыкі і млына). Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 120 двароў, 370 жыхароў. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 5 двароў, загінулі 15 жыхароў. У Германію адпраўлены 5 жыхароў, 1 вярнуўся дадому. 46 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 65 двароў, 128 жыхароў.

Вяжоўка, в. Альшанскага сельсавета, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 10 км ПнУ ад Чашнік, 13 км ад чыг.станцыі Чашнікі. Мясцовыя жыхары звязваюць назву з дрэвам вяз, якога шмат расце ў наваколлі. Успамінаюць , што раней вёска называлася Вязаўка. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ. На 1.01.1906 г., існавала дзве вёскі Вяжоўкі. Вяжоўка І налічвала 8 двароў, 21 мужчыну і 18 жанчын, якім належалі 50 дзес. зямлі прыдатанай і 13 дзес. непрыдатнай. У Вяжоўцы ІІ налічвалася 13 гаспадарак, 36 мужчын і 39 жанчын, якім належалі 77 дзес.зямлі прыдатнай і 6 дзес. непрыдатнай. Дзяленне вёсак было ўмоўным па веравызнанню: у адной жылі праваслаўныя, у другой – стараверы. Акрамя таго, існаваў фальварак Вяжоўка, які належаў М.Лексіёнку і М.Карэліну, мяшчанам, стараверам. Фальварку належала 68 дзес. зямлі і 51 дзес. лесу. У 2 дварах пражывалі 8 мужчын і 5 жанчын. Адна сядзіба Вяжоўка належала мяшчанам-стараверам Т. і Л. Пашкевічам, А.Лапуховай і М.Лексіёнку. Было 6 двароў, 17 мужчын і 16 жанчын, якім належалі 78 дзес. зямлі і 3 дзес. лесу. Другая сядзіба Вяжоўка складалася з 1 двара, пражывалі 7 мужчын і 6 жанчын. Належала двараніну каталіцкага веравызнання Рэуту. Адносілася да Бешанковіцкага каталіцкага пыхода. Жыхароў ПнЗ часткі вёскі раней называлі латыгаўцамі, бо тут жылі перасяленцы з Латыгаўскай вол. Сенненскага пав. Перабраліся яны сюды ў часы сталыпінскай рэформы. У 30-я гады калгас “Вяжоўка” ўзначальвала дэпутат Вярхоўнага Савета БССР Кацярына Платонаўна Падалец. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 43 двары, 105 жыхароў. У Германію адпраўлены 5 жыхароў, якія вырнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. Пасля вайны існаваў Вяжоўскі сельсавет. У вёсцы была сярэдняя школа, клуб, бібліятэка, медпункт, ветучастак, малочны пункт, магазін, сталовая, аддзяленне сувязі, ашчадная каса. У 90-е гады засталіся толкі магазін і медпункт. На 1.01.1996 г. 25 двароў, 39 жыхароў.

Вялікая Альшанка, цэнтр Альшанскага сельсавета на р.Усвейцы, за 5 км на усходзе ад Чашнік і чыг.станцыі Чашнікі. На 1.01.1906 г.існавала Смалянецкае валасное праўленне, 43 двары, 170 мужчын і 126 жанчын. Ім належалі 246 дзес. зямлі прыдатнай і 44 дзес. непрыдатнай. Мелася царква. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 96 двароў, 265 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 4 двары, загінулі 5 чалавек, 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 164 двары, 461 жыхар, магазін, сталовая, клуб, бібліятэка, дзіцячы сад, КБА.

Вялікая Вядрэнь, на шашы Чашнікі – Бешанковічы, за 13 км на ПнУ ад Чашнік, 16 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Тэрмін сустракаецца ў словазлучэннях “сенажаць на ведрышчы”, “сядзіць з вудамі на ведрышчы” і г.д. Вядома з ХVI ст. Раней мела назву Вядрэнь-Ражанцова. Паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., на 1.01.1906 г. адносілася да Смалянецкай вол, Лепельскага пав., 102 двары, 296 мужчын і 260 жанчын. Ім належалі 603 дзес. зямлі прыдатнай і 58 дзес. непрыдатнай. Існавала праваслаўная царква , аб якой складзена паданне. У 1885 г. адкрыта вучылішча народнай асветы. На сродкі: з дзяржаўнага казначэйства 95 руб., з воласці – 237 руб. У ім займаліся 32 хлопчыкі. Настаўнік Аляксандр Якаўлевіч Кісялёў, скончыў Віцебскую духоўную семінарыю, атрымліваў 150 руб. жалавання ў год. Законавучыцель праваслаўнага веравызнання, святар Сямён Іванавіч Тараткевіч, скончыў Полацкую духоўную семінарыю, атрымліваў 25 руб. жалавання ў год (Памятная книжка Витебской губернии; 1889 год. Витебск, 1889. С. 136-137). Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 81 двор, 324 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, спалена 23 двары, загінулі 8 чалавек. Адпраўлены ў Германію 3 чалавекі, 2 з якіх вярнуліся дадому. 32 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 54 двары, 128 жыхароў. Працуе школа, (пабудавана ў 1989 г.).

Вялікія Ліпавічы, в.Кругліцкага сельсавета, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 30 км на ПнУ ад Чашнік, 10 км ад чыг.станцыі Вятны. Да рэвалюцыі знаходзіўся панскі маёнтак. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 37 двароў, 249 жыхароў. Знішчана 5 двароў, загінулі 2 жыхары. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, якія вярнуліся дадому. 11 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 34 двары, 74 жыхары.

Вялікія Смальянцы, в.Альшанскага сельсавета, на шашы Чашнікі-Сянно ля воз. Чэрня, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 4 км на усходзе ад Чашнік, 3 км ад чыг.станцыі Чашнікі. Каля в. Смалянцы 19 кастрычніка 1812 г. адбылася бітва рускіх войск пад кіраўніцтвам генерала П. Х. Вітгенштэйна з войскамі Напалеона І, у выніку якой вораг адступіў. У 1906 г., паводле звестак казённай палаты Віцебскай губ., існавала Смалянецкае сельскагаспадарчае таварыства. 82 двары, 273 мужчыны і 229 жанчын. Ім належала 445 дзес. зямлі прыдатнай і 145 дзес. непрыдатнай. Многія жыхары вёскі працавалі на папяровай фабрыцы “Скіна”. Побач на р.Лукомцы існаваў маёнтак Смалянцы, які належаў двараніну каталіцкага веравызнання В.І. Валадковічу. У маёнтку пражывалі 75 мужчын і 60 жанчын. Існаваў сад плошчай 3,5 дзес., дзе было 1 019 яблынь, 103 грушы, 10 сліў, 10 вішняў. Ля вёскі на р.Лукомцы стаяў вадзяны млын, які працаваў і ў пасляваенныя гады. Памешчыку Валадковічу ў Смалянцах належаў вінакурны завод. У ХХ ст. спіртзавод пашырыў свае вытворчыя магутнасці. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 96 двароў, 265 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 4 двары, загінулі 9 чалавек. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, якія вярнуліся дадому. 23 жыхары загінулі на фронце. Пры вызваленні раёна ад нямецкіх захопнікаў каля Смалянцаў сутыкнуліся часці 33-й Віцебскай ордэна Аляксандра Неўскага зенітна-артылерыйскай дывізіі РГК з рэшткамі дзвюх нямецкіх дывізій агульнай колькасцю каля 2 тыс. чалавек. У выніку бою загінулі 43 чалавекі. На 1.01.1996 г. 149 двароў, 385 жыхароў. Радзіма партыйнага і дзяржаўнага дзеяча Купрыяна Восіпавіча Кіркіжа.

Вятны, в. Кругліцкага сельсавета, чыг.станцыя на лініі Орша-Лепель, за 2 км ад цэнтра сельсавета, 19 км на ПдУ ад Чашнік. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 13 двароў, 89 жыхароў. Знішчаны 4 двары. 7 жыхароў загінулі на фронце.На 1.01.1996 г. 5 двароў, 11 жыхароў.

Вяцера, в.Кргуліцкага сельсавета. за 10 км ад цэнтра сельсавета, 23 км на ПдУ ад Чашнік, 4 км ад чыг.станцыі Вятны. Вядома з ХVI ст. Да рэвалюцыі мелася царква. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 95 двароў, 403 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 15 двароў, загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 15 чалавек, якія вярнуліся дадому. 29 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 117 двароў, 354 жыхары. Працавала сярэдняя школа, клуб, бібліятэка, дзіцячы сад, медпункт, майстэрня КБА, сталовая, магазін, аддзяленне сувязі.

Вяціцераўка, в. Кругліцкага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 21 км на ПдУ ад Чашнік, 2 км ад чыг.станцыі Вятны, недалека ад мяжы з Сенненскім раёнам. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 31 двор, 249 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 8 двароў, загінулі 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 8 чалавек, якія вярнуліся дадому. 9 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 9 двароў, 11 жыхароў.

Гара, в. Чарэйскага сельсавета, за 5 км ад Чарэі, 43 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 25 км ад чыг. станцыі Вятны. Ля вёскі гарадзішча, якое адносіцца да ранняга железнага веку, і курганны могільнік з 6 насыпаў, 2 каменныя крыжы. Вядома з XVI ст. Да Рэвалюцыі тут знаходзіўся панскі маёнтак. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 154 двары, 577 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 15 двароў, загінулі 2 чалавекі. Асабліва трагічная падзея – адпраўка ў Германію 95 чалавек, 73 чалавекі вярнуліся дадому. 48 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 122 двары, 255 жыхароў.

Гараўкі, в. Красналуцкага сельсавета, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 44 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 42 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 48 двароў, 232 жыхары. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 2 двары, загінулі 16 чалавек. У Германію адпраўлены 10 чалавек, 5 чалавек вярнуліся дадому. 16 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 19 двароў, 26 жыхароў.

Гарывец, в. Кругліцкага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 21 км на У ад Чашнікаў, 7 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 16 двароў, 98 жыхароў. 4 двары знішчаны, На 1.01.1996 г. 5 двароў, 5 жыхароў . Радзіма беларускага літаратурнага крытыка Дзімітрыя Антонавіча Палітыкі.

Гілі, в. Пачаевіцкага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 14 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 11 км ад чыг. станцыі Чашнікі, на шашы Чашнікі – Латыгалічы. Цэнтр саўгаса “Свабода”. Магчыма, аснова звязана з мянушкай, прозвішчам. Археалагічныя помнікі – 4 каменныя крыжы. За 0,3 км на ПнЗ ад вёскі Гілянскае радовішча глін, прыдатных для выбару цэглы. У 1900 – 1982 гг. працаваў Гілянскі цагельны завод. Непадалёк Гілянскае радовішча пясчана-жвіровага матэрыялую Утварылася ў часы адступлення паазерскага ледавіка. У 1884 г. належала маёру рымска-каталіцкага выравызнання Юліяну Сямёнавічу Здраеўскаму. 48 жыхароў займалася рознымі промысламі. Мелася царква. За вёскай размяшчаўся вялікі сад, які славіўся на ўсё наваколлею Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 87 двароў, 450 жыхароў. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 57 двароў. У Германію адпраўлены 4 чалавекі, 3 вярнуліся да дому. 33 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 130 двароў, 387 жыхароў . Васьмігадовая школа, дзіцячы сад, магазіны, клуб, бібліятэка, КБА.

Гогалеўка, в. Новазаранскага сельсавета, на шашы Чашнікі-Латыгалічы, за 3 км ад цэнтра сельсавета, 26 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 23 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У полі, ва ўрочышчы Змееў камень, археалагічны помнік – камень бронзавага веку. Пра яго ёсць легенда. У 3,5 км на У, у лесе, ва ўрочышчы Бор, пры дарозе Кашчына – Фёдараўка археалагічны помнік - курганны могільнік – І эпохі ранняга феадалізму. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 24 двары, 102 жыхары. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, вярнуліся дадому. 5 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 16 двароў, 36 жыхароў .

Горы, в. Кругліцкага сельсавета, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 25 км на ПдУ ад Чашнікаў, 6 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 36 двароў, 164 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 4 двары, загінулі 4/b чалавекі. У Германію адпраўлены 12 жыхароў, 11 вярнуліся дадому. 27 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 18 двароў, 41 жыхар.

Гразіна, в. Кругліцкага сельсавета, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 25 км на ПдУ ад Чашнікаў, 6 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 24 двары, 139 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 15 двароў, загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 10 чалавек, вярнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 11 двароў, 16 жыхароў.

Граеўшчына, в. Лукомскага сельсавета, за 3 км ад цэнтра сельсавета, 23 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 20 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 14 двароў, 54 жыхары. Загінуў 1 жыхар. У Германію адпраўлена 2 чалавекі, вярнуліся да дому. 3 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 8 двароў, 38 жыхароў.

Грушава, в. Альшанскага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 10 км на У ад Чашнікаў, 13 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Раней насіла назву Барадаўкі – ад прозвішча Барадаўка. На 1.01.1906 г.паводле звёстак казённай палаты Віцебскай губ., у вёсцы 19 двароў, 69 мужчын і 71 жанчына. Ім належалі 84 дзес. зямлі прыдатнай і 8 дзес. непрыдатнай. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 25 двароў, 76 жыхароў. 5 чалавек загінулі ў час акупацыі. 8 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 21 двор, 35 жыхароў .

Грыбіна, в. Кругліцкага сельсавета, на беразе р. Свячанка, за 12 км ад цэнтра сельсавета, 23 км на У ад Чашнікаў, 10 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 43 двары, 158 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 3 двары, загінулі 7 чалавек. У Германію адпраўлены 1 чалавек, вярнуўся дадому. 20 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 15 двароў, 24 жыхары . Адносіцца да калгаса “Прагрэс”.

Грынькі, в. Кругліцкага сельсавета, на беразе Жэрынскага воз., за 6 км ад цэнтра сельсавета, 16 км на У ад Чашнікаў, 6 км ад чыг. станцыі Вятны. 2 археалагічныя помнікі: на ПдУ за 2 км у забалочанай пойме безыменнага ручая гарадзішча, пляцоўка якога 45х33 км, і за 2,5 км на ПнУ злева ад дарогі на в. Запруддзе, у лесе, курганны могільнік з 7 насыпоў. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 51 двар, 180 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 7 двароў, загінулі 4 чалавекі. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, вярнуўся дадому. 14 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 38 двароў, 71 жыхар . Сярэдняя школа.

Гурэц, в. Новазаранскага сельсавета,недалёка ад Лукомскага воз., за 3 км ад цэнтра сельсавета, 23 км на ПнЗ ад Чашнікаў, 20 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Помнік археалогіі – курганны могільнік з 7 насыпаў. Быў панскі маёнтак з цудоўным садам, аб якім успамінае Адам Багдановічю У 1835 г. адносілася да Чарэйскай вол. Сенненскага пав. Мелася праваслаўная царква. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 63 двары, 180 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 3 двары. У Германію адпраўлены 4 чалавекі, 3 вярнуўся дадому. 32 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 40 двароў, 32 жыхары.

Дабрамыслі, в. Новазаранскага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 32 км на ПнЗ ад Чашнікаў, 29 км ад чыг. станцыі Чашнікі.За 2 км на поўнач знаходзіцца найвышэйшы пункт раёна – гара Спаская (256 м над узроўнем мора). Вядома з 1451 г. Ранейшая назва вёскі – Астапковічы. Належала канцлеру ВКЛ Міхайлу Кезгайлу, пасля яго смерці Федку Даўгодавічу. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 42 двары, 168 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 10 двароў, загінулі 6 чалавек. У Германію адпраўлены 25 чалавек, вярнуўся дадому. 9 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 48 двароў, 108 жыхароў.

Дайлідаўка, в. Антапольеўскага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 47 км на ПдУ ад Чашнікаў, 18 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 29 двараў, 162 жыхары. Загінуў 1 жыхар. У Германію адпраўлены 7 чалавек, 4 вярнуліся дадому. 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 17 двароў, 31 жыхар. Адносіцца да саўгаса “Слідчаны”.

Данілаўка, в. Празямлянскага сельсавета, за 15 км ад цэнтра сельсавета, 17 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 1 км ад чыг. станцыі Заслонава. Назва ад імя Даніла ці вытворнага ад яго прозвішча. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 5 двароў, 24 жыхары. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, вярнуліся дадому. 3 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 70 двароў, 123 жыхары. Адносіцца да калгаса “Палац Працы”.

Дварэц, в. Празямлянскага сельсавета, за 10 км ад цэнтра сельсавета, 14 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 3 км ад чыг. станцыі Заслонава. Цэнтр калгаса “Палац Працы”. Паблізу вёскі гарадзішча – пляцоўка 45х39 м. У 1887 г. у агульным доме адкрыта Дварэцкая школа, дзе вучылася 20 хлопчыкаў. Выкладалі свяшчэннік Баніфацый Ігнатовіч і настаўніца Любоў Рыгораўна Бяляўская. Паводле звёстак казённай палаты Віцебскай губ., на 1.01.1906 г. жыхарам Дварца на ручаі без назвы належала 203 дзес. зямлі прыдатнай, 11 дзес. непрыдатнай. Налічвалася 30 двароў, 101 мужчыны і 103 жанчыны. Праваслаўная царква . На ручаі Пажэжлінка быў фальварак Дварэц, належаў двараніну каталіцкага веравызнання І. І. Салтыка-Пятрышчу. Налічвалася 34 дзес. зямлі прыдатнай, 2 дзес. непрыдатнай, 6 дзес. пад лесам. У фальварку пражывалі 5 мужчын і 5 жанчын. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 54 двары, 270 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэў 1 двор, загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 4 чалавекі, 1 вярнуўся дадому. 15 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 93 двары, 253 жыхары. Сярэдняя школа, дзіцячы сад, клуб, бібліятэка, медпункт.

Дворышча, в. Красналуцкага сельсавета, ля р. Байны за 4 км ад цэнтра сельсавета, 44 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 41 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 55 двароў, 232 жыхары. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 42 дворы, загінула 5 чалавек. У Германію адпраўлены 40 чалавек, 35 вярнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 44 двары, 76 жыхароў.

Дзямідавічы, в. Іванскага сельсавета, каля р. Улы на шашы Чашнікі – Віцебск, за 2 км ад цэнтра сельсавета, 11 км ад Чашнікаў, 14 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Вядома з ХVIст. У гістарычных крыніцах упершыню ўспамінаецца ў 1564 г. як валоданне Ганны Радзівілаўны – удавы віцебскага ваяводы Станіслава Кішкі. З вопісу царкоўных і манастырскіх маёнткаў, складзенага ў 1692 г. Скумінам Тышкевічам, бачна, што Дзямідавічы належалі манастыру святога Іаана на востраве р. Улы. Сяляне павінны былі аддаваць манастыру кожны чацвёрты сноп з пасеваў і з усіх борцей палову мёду. Паводле статыстычных звёстак Віцебскага дзяржаўнага архіва, на 1.01.1906 г. Дзямідавічы належалі да Чашнікага праваслаўнага прыхода, мелі 62 двары, 403 жыхары, у т.л. 199 мужчын. Жыхарам належалі 450 дзес. зямлі прыдатнай і 124 дзес. непрыдатнай. Вучылішча Міністэрства народнай асветы. Капліца. Пасля рэвалюцыі загадчыкам Дзямідавіцкай школы працаваў Іван Аляксеевіч Багдановіч. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 68 двароў, 325 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 18 двароў, загінуў 31 чалавек. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, 2 вярнуліся дадому. 5 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 71 двор, 164 жыхары. Бібліятэка, магазін.

Дзярэўня, в. Празямлянскага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 11 км на У ад Чашнікаў, 11 км ад чыг. станцыі Чашнікі. На 1.01.1906 г. быў вадзяны млын, які належаў пану Трапнікаву. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 11 двароў, 70 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 6 двароў, загінулі 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 1 чалавек, вярнуўся дадому. 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 8 двароў, 11 жыхароў.

Доўжыца, в. Пачаевіцкага сельсавета, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 5 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 1 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Жыхары па веравызнаню ў асноўным стараверы. У 1924 г. 42 двары, 127 жыхароў, сераднякоў 40. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 31 двор, 180 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэў 1 двор. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, вярнуліся дадому. На 1.01.1996 г. 38 двароў, 78 жыхароў.

Дразды, в. Лукомскага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 23 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 20 км ад чыг. станцыі Чашнікі, 2 км ад Лукомскага воз. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 13 двароў, 52 жыхары. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 9 двароў, загінулі 6 чалавек. У Германію адпраўлены 4 чалавекі, 2 вярнуліся дадому. 6 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 8 дваоў, 17 жыхароў.

Дрымаўшчына, в. Альшанскага сельсавета, каля шашы Чашнікі – Сянно, за 10 км ад цэнтра сельсавета, 11 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 3 км ад чыг. прыпынку Зябы на лініі Орша - Лепель. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 17 двароў, 61 жыхар. Знішчаны 1 двор, загінулі 5 чалавек. 5 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 22 двары, 44 жыхары. Радзіма аднаго з арганізатараў падполля і партызанскага руху ў Віцебскай вобл., міністра сацыяльнага забяспячэння БССР Васіля Іванавіча Лузгіна.

Дубінцы, в. Альшанскага сельсавета, на шашы Чашнікі – Сянно ля р. Усвейкі, за 8 км ад сельсавета, 8 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 3 км ад чыг. прыпынку Зябы на лініі Орша - Лепель. На 1.01.1906 г., паводле звёстак казённай палаты Віцебскай губ., налічвалася 37 двароў, 128 мужчын і 92 жанчыны, якім належалі 234 дзес. зямлі прыдатнай і 28 дзес. непрыдатнай. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 37 двароў, 78 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 3 двары, загінулі 7 чалавек. У Германію адпраўлены 3 жыхары, вярнуліся дадому. 6 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 40 двароў, 86 жыхароў.

Дубовы Лог, в. Красналуцкага сельсавета, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 45 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 42 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 26 двароў, 124 жыхары. У Германію адпраўлены 4 чалавекі , вярнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 15 двароў, 32 жыхары.

Дубравіцы, в. Пачаевіцкага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 18 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 15 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 16 двароў, 83 жыхары. У Германію адпраўлены 10 чалавек, вярнуліся дадому. 8 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 1 двор, 3 жыхары.

Дуброва, в. Пачаевіцкага сельсавета, недалёка ад шашы Чашнікі – Новалукомль, за 3 км ад цэнтра сельсавета, 5 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 2 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 36 двароў, 183 жыхары. Знішчаны 3 двары, загінуў 31 чалавек. Была пад пагрозай знішчэння. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, вярнуўся 1. На фронце ў партызанах загінулі 19 жыхароў. На 1.01.1996 г. 27 двароў, 44 жыхары.

Дуброўкі, в. Пачаевіцкага сельсавета, на шашы Орша - Лепель, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 14 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 10 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Вядома з XVI ст. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 42 двары, 253 жыхары. Тройчы была пад пагрозай знішчэння, згарэлі 17 двароў, загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 19 чалавекі, 14 вярнуліся дадому. 18 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 29 двароў, 59 жыхароў.

Дудары, в. Лукомскага сельсавета, за 8 км ад цэнтра сельсавета, 29 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 26 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 24 двары, 124 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 4 двары, 15 жыхароў загінулі на фронце. На 2.01.1996 г. 11 двароў, 39 жыхароў.

Іванск, цэнтр Іванскага сельсавета, на беразе р. Улы, за 9 км на Пн ад Чашнікаў, 12 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У 1,5 км на ПдУ, ва ўрочышчы Барок, ці Валатоўкі, на левым беразе р. Улы археалагічны помнік – курганны могільнік з 9 насыпаў эпохі ранняга феадалізму ІХ – ХІІІ. Дыяметр 6х15 м, вышыня 0,62 м. Вядома з ХVI ст. У Лівонскую вайну ў студзені 1564 г. войскі ваяводы. П. І. Шуйскага ўшчэнт разбіты войскамі літоўскага гетмана Мікалая Радзівіла. У 1564 г. успамінаецца як валоданне Ганны Радзівілаўны – удавы віцебскай ваяводы Станіслава Кішкі. У вопісе царкоўных і манастырскіх маёнткаў, складзенным ў 1692 г. Скумінаў Тышкевічам, адзначана, што Іванск належаў манастыру святога Іаана на востраве над р. Улай. Жыхары павінны былі аддаваць манастыру кожны чацверты сноп са сваіх пасеваў і палову мёду ад усіх борцей. Да рэвалюцыі маёнтак двараніна каталіцкага веравызнання Вікенція Ігнатавіча Валадковіча. Да нашых дзён захаваліся сцены флігеля, асноўны будынак маёнтка разбураны ў Вялікаю Айчыннаю вайну. Захаваліся, але прыйшлі ў заняпад панскі могільнік і капліца. В. І. Валадковічу на 1.01.1906 г. належалі 1208 дзес.зямлі прыдатнай, 820 дзес. зямлі непрыдатнай, 1317 дзес. пад лесам. Акрамя маёнтка ў Іванску, у В. І. Валадковіча былі сядзіба Бурдыка, фальваркі Навіны і Алінполле, засценак Вішанькі, папяровая фабрыка “Скіна”, вінакурныя заводы. Земляробства і жывёлагадоўля ў гаспадарцы адпавядалі патрабаванням навукі таго часу. На экспарт па Бярэзінскаму воднаму шляху адпраўлялі зерне, спірт, кормных быкоў. Каля маёнтка раскінуліся парк і сад, дзе раслі такія рэдкія дрэвы, як морва (мочня), лісцем якога жывяцца шаўковыя чарвякі. У Іванску на 1.01.1906 г. 67 двароў, 215 мужчын, 187 жанчын. Ім належалі 385 дзес. Зямлі прыдатнай і 72 дзес. непрыдатнай. Вёска адносілася да Копцівіцкай вол. І Чашніцкага проваслаўнага прыхода. Мелася царква. Пасля рэвалюцыі і разгрому кайзераўскіх войск, акупіраваўшых землі раёна, аснове маёнтка пана В. І. Валадковіча ўзнікла камуна “Чырвоны барацьбіт”. Першы трактар, які паступіў ў Чашніцкі раён, перадалі камуне. Пазней на беразе камуны арганізавалі калгас імя А. А. Жданава (з 1989 г. “Беларусь”). Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 61 двор, 240 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэню, згарэлі 30 двароў. У Германію адпраўлены 13 чалавек, 3 вярнуліся дадому. 14 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 206 двароў, 509 жыхароў. Сярэдняя школа, дзіцячы сад , 2 магазіны, паштовае аддзяленне, медпункт, майстэрня КБА.

Ізгародзішча, в. Новазаранскага сельсавета, за 8 км ад цэнтра сельсавета, 31 км на ПнЗ ад Чашнікаў, 28 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 38 двароў, 137 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэню, згарэлі 7 двароў. У Германію адпраўлены 1 жыхар , вярнуўся дадому. 20 жыхароў загінулі на фронце. У пасляваенныя гады пачала аднаўляцца. З’явіліся мнагадзетныя сем’і. У 1969 г. 238 жыхароў. Але паступова вёскапачала старэць, асабліва ў 90-я гады. На 1.01.1996 г. 42 двары, 76 жыхароў.

Кажары, в. Пачаевіцкага сельсавета, на шашы Чашнікі – Красналукі, за 10 км ад цэнтра сельсавета, 15 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 12 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Паблізу археалагічныя помнікі – 18 каменных крыжоў. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 22 двары, 115 жыхароў. У Германію адпраўлены 6 чалавек, 4 вярнуліся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 20 двароў, 43 жыхары.

Казаноўка, в. Альшанскага сельсавета, на р. Уле, 2 км на У ад Чашнікаў, 5 км да чыг. станцыі Чашнікі. Вядома з ХVII ст., калі Адам Казаноўскі купіў м. Чашнікі ў Л. І. Сапегі. У 1649 г. Казаноўскі запісаў Чашнікі сваёй жонцы Эльжбеце (у дзявоцтве Служчына). Пасля смерці бяздзетнай Эльжбеты Казаноўскай маёмасць перайшла ў спадчыну яе братам – Зыгмунду (харунжы літоўскі) і Багуславу (падскарбій літоўскі) Сяляне акрамя земляробства займаліся сплавам лесу. Паводле памятнай кніжкі Віцебскай губ. 1889 г., Казаноўская школа Копцівіцкай вол. адкрылася ў агульным доме 1884 г. Вучыліся 27 хлопчыкаў. Закон Божы выкладаў свяшчэннік Фёдар Мікалаевіч і настаўнік – псаломшчык Іосіф Цітовіч. Паводле статыстычных звестак па Вітебскай губ., па стану на 1.01.1906 г. Казаноўская сельская грамада адносілася да Копцевіцкай вол. Мелася царква і царкоўна- прыходская школа. Існавалі 2 вёскі Казаноўкі і пасёлак Казаноўка, 2 маёнткі Казаноўка на р. Уле. Казанозка1-я мела 29 двароў, пражываль 162 чалавекі( 89 мужчын). Ім належалі 149 дзес. зямлі прыдатнай і 76 дзес. непрыдатнай. Казаноўка 2-я мела 35 двароў, пражывалі 120 жыхароў (68 мужчын). Ім належалі 110 дзес. зямлі прыдатнай і 43 дес. непрыдатнай. Існаваў яшчэ пасёлак Казаноўка, дзе было 3 хаты і 11 жыхароў, ім належалі 14 дзес. зямлі.

Адзін з маёнкаў р. Уле належаў У. Я. Галынцу. Уладальнікам другога маёнтка Казаноўка быў дваранін каталіцкага веравызнання Руткоўскі. Ён валодаў 379 дзес. зямлі і 47 дзес. лесу. У 1913 г. маёнткам у Казаноўцы валодала Вікторыя Восіпаўна Даманская. У “Віцебскіх губернскіх ведамасцях”. 16 кастрычніка 1913 г. паведамлялася: «Назначить торги на продажу имения за невыплату банку взноса: … часть имения Казановка – Доманской Виктории Иосифовны» Пасля рэвалюцыі загадчыкам школы працаваў М. Ясюкевіч. У 30-я гады школу закрылі, царкву разбурылі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 47 двароў, 235 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 15 двароў, загінулі 24 чалавекі. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 23 двары, 43 жыхары. Адносіцца да саўгаса “Чашніцкі” Радзіма рэвалюцыянера, партыйнага і дзяржаўнага дзеяча Івана Антонавіча Мяніцкага.

Калачынцы, в. Новазаранскага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 32 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 29 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 17 двароў, 62 жыхары. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, 8 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 7 дамоў, 10 жыхароў.

Калечанка, в. Красналуцкага сельсавета, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 45 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 42 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Вядома з ХVII ст. У 1621 г. успамінаецца сярод валоданняў князёў Лукомскі як Калечая Слабада. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 50 двароў, 122 жыхары. У Германію адпраўлены 9 жыхароў, вярнуліся дадому. 24 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 17 двароў, 20 жыхароў.

Калмакі, в. Пачаевіцкага сельсавета, за 8 км ад цэнтра сельсавета, 16 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 13 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 23 двары, 74 жыхары. 8 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 11 двароў, 18 жыхароў.

Камянец, в. Антапольеўскага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 27 км на ПдУ ад Чашнікаў, 6 км ад чыг. станцыі Вятны. Вядома з ХVI ст. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 11 двароў, 68 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 3 двары, загінулі 2 чалавекі. У Германію адпраўлены 2 жыхары, вярнуліся дадому. 6 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 3 двары, 4 жыхары.

Канстанцінава, в. Чарэйскага сельсавета, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 32 км на Пн ад Чашнікаў, 16 км ад чыг. станцыі Вятны. Вядома з ХVII ст. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 80 двароў, 266 жыхароў. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 5 двароў. У Германію адпраўлены 30 чалавек, 25 вярнуліся дадому. 19 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 33 двары, 50 жыхароў.

Карнілаўка, в. Лукомскага сельсавета, за 8 км ад цэнтра сельсавета, 28 км ад цэнтра сельсавета,28 км на ПнЗ ад Чашнікаў, 25 км ад чыг. станцыі Чашнікі.У 1884 г. 21 жыхар займаўся промысламі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 19 двароў, 81 жыхар. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 12 двароў, загінулі 8 чалавек. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 2 двары, 3 жыхары.

Касмыры, в. Іванскага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 14 км на Пн ад Чашнікаў, 17 км ад чыг. станцыі Чашнікі. На мяжы Чашніцкага і Бешанковіцкага раёнаў ля Тарантоўскай пушчы. На 1.01.1906 г. 10 двароў, 71 жыхар, у т.л. 43 мужчыны. Належала Казаноўскаму праваслаўнаму прыходу і Сялецкай сельскай грамадзе. Уваходзіла ў склад Бачэйкаўскай вол., належала двараніну каталіцкага веравызнання Цеханавецкаму (маён.Бачэйкава). Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 22 двары, 102 жыхары. 6 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 18 двароў, 23 жыхары.

Каўткі, в. Новазаранскага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 30 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 27 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Да рэвалюцыі існавала царква. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 35 двароў, 130 жыхароў. 6 разоў у вайну падвяргалася знішчэнню. На 1.01.1996 г. 16 двароў, 23 жыхары.

Кашчына, в. Новазаранскага сельсавета, за 1 км ад цэнтра сельсавета, 24 км на Пн ад Чашнікаў, 21 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Ля Кашчына радовішча пяшчана-жвіровага матэрыялу. Утварылася радовішча адкладамі часу адступлення паазёрскага ледавіка. Ля вёскі існаваў панскі маёнтак. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 32 двары, 131 жыхар. У Германію адпраўлены 1 чалавек, вярнуўся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 28 двароў, 45 жыхароў.

Кісялі, в. Лукомскага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 24 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 21 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Назва ўтворана ад прозвішчаў Кісель, Кісялевіч, Кісялёў. У 1884 г. належала маёру рымска-каталіцкага веравызнаання Юліяну Сямёнавічу Здраеўскаму. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 12 двароў, 51 жыхар. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 8 двароў, загінулі 9 чалавек. У Германію адпраўлены 8 чалавек, 3 вярнуліся дадому.16 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 12 двароў, 17 жыхароў.

Копцевічы, в. Праземлянскага сельсавета, на р. Уле, за 5 км ад цэнтра сельсавета, 1 км на Пн ад Чашнікаў, 4 км ад чыг. станцыі Чашнікі, ля шашы Чашнікі- Віцебск. Вядома з ХVI ст. У 1564 г. упамінаецца як валоданне Ганны Радзівілаўны – удавы віцебскага ваяводы Станіслава Кішкі.У дакументальных крыніцах успамінаецца в.Копцэвічы. Жыхары рабілі прыгожы і якасны абутак для мужчын і жанчын. З пачаткам будаўніцтва ў 1797 г. Бярэзінскай воднай сістэмы змяніўся занятак мясцовых мужчын. На р. Уле зрабілі адзінае штучнае збудаванне – Чашніцкі канал даўжынёй 589 сажняў з двума шлюзамі, абкладзены спецыяльна апрацаванымі камянямі, а берагі абсаджаны бярозамі. Паводле сведчанняў гісторыка М. Без-Карніловіча. “между местечком Чашники и селом Коптевичи реку Улу соединяли прорытым через ее бухту каналом, чем водный путь по Уле противо прежнего сокращен на 6 верст … Канал проведен в 1805 году. Его ширина в верху 10, а по дну – 7 сажен ”. Большасць мужчын наймалася плытагонамі . У спрыяльныя сезоны,калі р. Ула была паўнаводнай, плытагоны рабілі да трох “ходак” у Рыгу. Сплаў лесу ў Віцебскай губ. быў выключна справай жыхароў Чашніцкага раёна – у асноўным мужчын Чашнікаў і в. Копцевічы, што давала добрыя заробкі. Многія жыхары, асабліва юнакі, па Бярэзінскай воднай сістэме разам з плытагонамі накіроўваліся ў Рыгу на работу. Некаторыя заставаліся там, частка пераязджала ў Петраград. Таму многа выхадцаў з Копцевіч жыве ў Санкт-пецярбургу. Наведванне Рыгі, іншых гарадоў спрыяла узняццю культурнага узроўню жыхароў. Жорсткая бітва адбылася непадалёк ад в. Копцевічы і Іванск 23 студзеня 1564 г. У Дзяржаўным архіве Віцебскай вобл. Маюцца статыстычныя звесткі аб Копцевіцках вол. на 1.01.1906 г. (звесткі казённай палаты). Тады м. Чашнікі ўваходзіла ў склад Копцевіцкай вол., якой належалі 11 тыс. 199 дзес. зямлі, пражывалі 10 134 жыхары. Дзве першыя школы адкрыты на тэрыторыі раёна ў 1864 г. – у Чашніках і Копцевічах.

Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 80 двароў, 331 жыхар. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 5 двароў, загінулі 5 чалавек. У Германію адпраўлены 5 чалавек, 3 вярнуліся дадому.15 жыхароў загінулі на фронце. У вёсцы брацкая магіла 19 воінаў і партызан Вялікай Айчыннай вайны. Сярод пахаваных – воіны 367-й СД 43-й арміі 1-га Прыбалтыйскага фронту, якія загінулі ў Чэрвені 1944 г., вызваляючы Чашнікі. У 1959 г. устаноўлены абеліск. На 1.01.1996 г. 86 двароў, 204 жыхары. Радзіма рэвалюцыянера Цімафея Паўлавіча Алферава, Героя Савецкага Саюза Яўгена Гаўрылавіча Навіцкага, генерала Якава Васільевіча Капусты, капітана 1-га ранга Ягора Кузьміча Чэпіка.

Коравічы, в. Антапольеўскага сельсавета,на беразе р. Усвейкі, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 36 км на ПдУ ад Чашнікаў, 10 км ад чыг. станцыі Вятны, каля шашы Чашнікі – Антаполле. Вядома з ХV ст. Паводле Дз. І. Даўгялы, 7 кастрычніка 1475 г. князі Васіль і Іван Лукомскія аддалі Чарэйскаму манастыру в. Коравічы і воз. Залацінка. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 70 двароў, 311 жыхароў. Тройчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 10 двароў, загінулі 4 чалавек. У Германію адпраўлены 9 чалавек, 7 вярнуліся дадому.31 жыхар загінуў на фронце. На 1.01.1996 г. 46 двароў, 78 жыхароў.

Красналукі, в. цэнтр Красналуцкага сельсавета, на беразе р. Эсы, за 40 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 37 км ад чыг. станцыі Чашнікі. На прыгожым пясчаным месцы, акружаным з аднаго боку сасновымі лясамі, з другога – поймай р.Эсы. Згадваецца ў 1633 г. як вёска,якая належала Чашніцкай вол. Апісанне вёскі на рубяжы ХІХ і ХХ стст. выглядае так : «Далее на северо-запад, верстах в 13 от м. Холопеничи, у р. Эссы, на почтовой дороге в Полоцк лежит грязное местечко Краснолуки. Некогда оно принадлежало графам Хрептовичам, а в последнее время – Приборам. В местечке есть православная Свято-Духовская деревянная церковь. Кроме того, в местечке есть водяная мельница. Река Эсса впадает в Витебской губернии в Лепельское озеро ». Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 96 двароў, 592 жыхары. Падвяргалася знішчэнню, спалена 56 двароў, загінулі 306 жыхароў. У Германію адпраўлены 8 чалавек, 5 вярнуліся дадому. 29 жыхароў загінулі на фронце. У скверы магіла камісара 1-га атрада 1-й Беларускай брыгады (2-га складу) Фядота Паўлавіча Булахава, які загінуў у баі з фашыстамі 4 красавіка 1944 г. У 1964 г. устаноўлены абеліск. На 1.01.1996 г. 212 двароў, 569 жыхароў.(У 1976 г. 211 двароў, 530 жыхароў). Сярэдняя школа, клуб, бібліятэка, бальніца, аптэка, дзіцячы сад, 2 магазіны, аддзяленне сувязі, лясніцтва, малочны пункт. Пракладзены вадаправод.

Красніца, в. Іванскага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 13 км на Пн ад Чашнікаў, 16 км ад чыг. станцыі Чашнікі.Паводле статыстычных звёстак па Віцебскай губ.,на 1.01.1906 г. у Красніцы (на балоце) 37 двароў, 271 жыхар, валодалі 339 дзес: зямлі прыдатнай і 209 дзес. непрыдатнай. Мужчын налічвалася 135 чалавек. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 60 двароў, 269 жыхароў. Двойчы падвяргалася знішчэнню, згарэлі 6 двароў, загінулі на фронце 22 жыхары. На 1.01.1996 г. 35 двароў, 51 жыхар.

Кругліца, в. Красналуцкага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 44 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 41 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 56 двароў, 305 жыхароў. Знішчаны адзін двор, загінулі 8 чалавек. У Германію адпраўлены 2 чалавекі, 1 вярнуліся дадому. 38 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 43 двары, 71 жыхар.

Кругліца, в. Кругліцкага сельсавета , за 16 км на ПдУ ад Чашнікаў, 4 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 52 двары, 297 жыхароў. Знішчаны 2 двары, на фронце загінулі 13 чалавек. На 1.01.1996 г. 110 двароў, 326 жыхароў (на 1 студзеня 1976 г. 47 двароў, 162 жыхары). Клуб, бібліятэка, дзіцячы сад, аддзяленне сувязі, магазін, майстэрня, КБА.

Кругліца, в. Лукомскага сельсавета , за 4 км ад цэнтра сельсавета, 24 км на ПдУЗ ад Чашнікаў, 21 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 19 двароў, 69 жыхароў. На фронце загінулі 11 жыхароў. На 1.01.1996 г. 9 двароў, 14 жыхароў.

Крыўкі, в. Красналуцкага сельсавета , за 1 км ад цэнтра сельсавета, 39 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 36 км ад чыг. станцыі Чашнікі на шашы Чашнікі - Красналукі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 25 двароў, 136 жыхароў. Загінулі 3 жыхары. У Германію адпраўлены 30 чалавек, 22 вярнуліся дадому. 5 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 29 двароў, 62 жыхары.

Кушняроўка, в. Пачаевіцкага сельсавета , за 4 км ад цэнтра сельсавета, 10 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 6 км ад чыг. станцыі Чашнікі на шашы Чашнікі - Красналукі. Вядома з ХІV ст. Ля вёскі знаходзіўся фальварак Шчыдуты, які належаў князям Лукомскім. Ад фальварка атрымала назву адно з адгалінаванняў князёў Лукомскіх – Шчыдуцкія. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 32 двары, 170 жыхароў. Тройчы была пад пагрозай знішчэння, згарэлі 30 двароў, загінулі 11 жыхароў. У Германію адпраўлены 4 чалавекі , усе яны вярнуліся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце і ў партызанах. На 1.01.1996 г. 25 двароў, 62 жыхары.

Ульянаўка, (да 20 лютага 1938 г. - Іканкі), в. Празямлянскага сельсавета, за 11 км ад цэнтра сельсавета, 10 км на ПнЗ ад Чашнікаў, 5 км ад чыг. станцыі Заслонова. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 60 двароў, 146 жыхароў. 30 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 47 двароў, 83 жыхары.

Ухлё, в. Альшанскага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 12 км на ПнУ ад Чашнікаў, 12 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У 1884 г. належала дваранцы рымска-каталіцкага веравызнання Фені Іосіфаўне Дабравольскай, якая ў 1870 г. атрымаў ў спадчыну 1415 дзес. зямлі, 198 лесу, 198 лесу, 55 дзес. лугоў. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 63 двары, 159 жыхароў. Тройчы падвяргалася знічшчэнню, згарэлі 54 дамы, загінулі 24 чалавекі. У Германію адпраўлены 5 жыхароў, 3 вярнуліся дадому. На 1.01.1996 г. 26 двароў, 48 жыхары.

Федзькі, в. Іванскага сельсавета за 10 км на Пн ад Чашнікаў, 13 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У 1906 г. 17 двароў, 115 жыхароў, у т.л. 58 мужчын. Ім належалі 121 дзес. зямлі прыдатнай і 36 дзес.непрыдатнай. Адносіцца да Чашніцкага праваслаўнага прыхода. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 26 двароў, 124 жыхары. Поўнасцю знішчана. У Германію адпраўлены 1 чалавек, вярнуўся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 1 двор, 1 жыхар.

Фёдараўка, в. Новазаранскага сельсавета, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 30 км на ПдЗ ад Чашнікаў, 27 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 19 двароў, 84 жыхары. 3 жыхары загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. ніхто не пражываў.

Харакова, в. Актябрскага пасялковага Савета, на воз. Глыбочына, за 14 км ад пассавета, 16 км на ПдУ ад Чашнікаў, 19 км ад чыг. станцыі Чашнікі. Ля воз. Глыбочына існаваў фальварак , належаў двараніну В. І. Валадковічу. У 1906 г. пражывалі 35 мужчын і 22 жанчыны .Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 26 двароў, 104 жыхары. Знішчаны 5 двароў, 7 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 14 двор, 34 жыхары.

Хаўчы, в.Антапольеўскага сельсавета на беразе р.Усвейкі, за 7 км ад цэнтра сельсавета, 47 км на ПдУ ад Чашнікаў, 12 км ад чыг. станцыі Бурбіна,каля шашы Орша-Лепель. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 36 двароў, 170 жыхары. Падвяргалася знішчэнню,згарэлі 24 двары, загінулі на фронце 5 чалавек. У Германію адпраўлены 10 чалавек, 9 вярнуліся дадому. 12 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 10 двароў, 14 жыхароў.

Хацянава, в. Іванскага сельсавета за 1 км ад цэнтра сельсавета,10 км на Пн ад Чашнікаў, 13 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У 1906 г. 13 двароў, 80 жыхароў, у т.л. 46 мужчын. Ім належалі 88 дзес. зямлі прыдатнай і 24 дзес.непрыдатнай. Адносіцца да Чашніцкага праваслаўнага прыхода. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 15 двароў, 71 жыхар. Згарэлі 8 двароў, 5 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. не пражываў ніводны чалавек.

Хмялёўка, в. Антапольеўскага сельсавета, за 6 км ад цэнтра сельсавета, 32 км на ПдУ ад Чашнікаў, 18 км ад чыг. станцыі Вятны. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 21 двор, 107 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню,згарэў 1 двор, загінулі 13 чалавек . У Германію адпраўлены 6 чалавек, вярнуўся дадому. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. у вёсцы 9 двароў, 10 жыхароў.

Хотліна, в. Кругліцкага сельсавета на беразе Хотлінскага воз., за 6 км ад цэнтра сельсавета, 20 км на ПдУ ад Чашнікаў, 1 км ад чыг. станцыі Вятны. Упершыню згадваецца ў 1563 г. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 60 двароў, 200 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню, згарэлі 5 двароў, загінулі 2 чалавекі. 13 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 22 двары, 37 жыхароў.

Церабені, в. Антапольеўскага сельсавета, за 9 км ад цэнтра сельсавета, 49 км на ПдУ ад Чашнікаў, 10 км ад чыг. станцыі Бурбіна, на шашы Лепель - Орша. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 38 двароў, 135 жыхароў. Падвяргалася знішчэнню. У Германію адпраўлены 4 чалавекі, вярнуўся дадому. 10 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 27 двароў, 55 жыхароў.

Цотово, в. Кругліцкага сельсавета, за 13 км ад цэнтра сельсавета, 23 км на ПдУ ад Чашнікаў, 9 км ад чыг. станцыі Вятны. Да рэвалюцыі размяшчаўся панскі маёнтак Варапана. У 1921 г. тут створана сельгасарцель “Іскра”, якой кіравалі Лук’ян Улаховіч і Антон Гарнак. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 41 двор, 132 жыхары. Згарэлі 5 двароў. У Германію адпраўлены 6 чалавек, вярнуліся дадому. 9 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 6 двароў, 12 жыхароў.

Цяпіна, в. Праземлянскага сельсавета, за 4 км ад цэнтра сельсавета, 7 км на З ад Чашнікаў, 7 км ад чыг. станцыі Чашнікі. У другой палове ХV ст. Цяпіна дасталася баярыну Амяльяну, потым яго сынам Івану і Грыгорыю Служкам. Ад Івана пайшоў род Амельянавічаў – Цяпінскіх. У канцы ХVІ ст. Цяпінам валодаў Мікалай Служка, у 1597 г.дасталася сыну Свірскаму за 1200 коп. грошаў літоўскіх. Паселішча не раз пераходзіла з рук у рукі, пакуль у 1860-х гадах яго не набыў Рэзеншэльд-Паўлін. На панскім могільніку ў пачатку 90-х гадоў ХІХ ст. знаходзіліся 2 помнікі з чорнага граніту, пастаўленыя ва ўшанаванне памяці былых уладальнікаў маёнтка ў Цяпіне Марыі і Мадэста Рэзеншэльд-Паўлінаў. У 1906 г., паводле звёстак казённай палаты Віцебскай губ., цэнтр Цяпінскай вол., да якой належалі сельскія таварыствы – Павульскае, Зазерыцкае і Міхноўскае. Мелася царква. У Цяпіне працаваў вадзяны млын, была наладжана ганчарная вытворчасць. У 1885 г. у Цяпіне адкрылася адно з першых у раёне народных вучылішчаў. Утрымлівалася за кошт казны – 95 руб., з воласці – 160 руб. Працавала настаўніца Алена Мажайская, якая скончыла Віцебскае духоўнае вучылішча. Гадавое жалаванне яе складала 150 руб. Разам з ёй у вучылішчы працаваў свяшчэннік Іван Антонавіч Фашчэўскі, які скончыў Полацкую духоўную семінарыю. У 1913 г. маёнткам і фальваркам у Цяпіне валодаў Адольф Людвігавіч Кістар. Паводле “Віцебскіх губернскіх ведамасцей” ад 20 сакавіка 1913 г., “за невзнос причитающихся дворянскому банку платежей назначена продажа с публичных торгов имения и фольварка в Цяпино, принадлежащих Кистар Адольфу Людвиговичу. Сумма, за невзнос которой назначается имение в продажу, 510 руб. 53 коп. Сумма остальных недоимок – 606 руб. 53 коп.”. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны 62 двары, 268 жыхароў. Загінуў 1 чалавек. У Германію адпраўлены 3 чалавекі, вярнуўся дадому. 17 жыхароў загінулі на фронце. На 1.01.1996 г. 100 двароў, 288 жыхароў. Сярэдняя школа, бібліятэка, медпункт, 1 магазін, КБА. Радзіма Васіля Мікалаевіча Цяпінскага.